Uitschelden, roddelen, stompen, uitlachen: zulk traditioneel pestgedrag herken je in je klas meteen. Maar wat doe je bij cyberpesten zoals online shaming, cancellen en sextortion? Tijd voor een lesje online respect.
Cyberpesten is sinds corona enorm toegenomen, en heeft van alle cybercriminaliteit de grootste emotionele impact op slachtoffers. Meer dan 140.000 jongeren worden per jaar digitaal gepest en dat begint al vroeg: kinderen krijgen vanaf groep 7 en 8 al regelmatig te maken met online shaming, meldt het journalistieke platform Pointer van KRO-NCRV. Meisjes hebben daarnaast twee keer zo vaak te maken met online pesten als jongens.
Pesten innoveert mee
Online shaming is maar één voorbeeld van wat er allemaal mogelijk is in het digitale pest-universum. Met de jaren ‘innoveert’ pestgedrag namelijk gewoon mee. Zo stapten vorige maand verschillende Belgische scholen naar de politie vanwege een TikTok-hype die leerlingen belachelijk maakt. Jongeren gebruiken hierbij zonder toestemming profielfoto’s van het digitale schoolplatform Smartschool om te beoordelen in TikTok-video’s.
Soms gaat het om extremere gevallen, zoals de recentelijk veroordeelde Nederlandse crimineel in Canada die een 15-jarige meisje afperste met seksueel getinte beelden. Deze vorm van cyberpesten, genaamd sextortion, leidde tot de zelfgekozen dood van het slachtoffer.
Cyber vs traditioneel
Cyberpesten kan dus subtiel zijn, zoals het buitensluiten uit een groepsapp, of ronduit strafbaar, zoals bij sextortion. Hoe dan ook, uit onderzoek van de Anglia Ruskin Universiteit (ARU) blijkt dat online pesten meer psychologische schade oplevert dan het ‘traditionele’ pesten. Dat komt vooral omdat je aan cyberpesten niet kunt ontsnappen: het internet en je telefoon helemaal omzeilen is onmogelijk. Het pestgedrag stopt niet op school en buiten de deur, maar gebeurt in iemands persoonlijke omgeving. Daarnaast kunnen pesters zich makkelijker verbergen en kunnen foto’s en video’s viraal gaan, wat een extra dreiging geeft.
Er zijn ook raakvlakken: volgens het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) worden veel slachtoffers van cyberpesten ook offline gepest. In deze gevallen is het cyberpesten een extra gereedschap om het slachtoffer op meerdere manieren lastig te vallen. Het is de rol van de school om o.a. cyberpesten te herkennen, zich te verdiepen in digitale trends, te anticiperen op negatief gebruik hiervan, afspraken te maken over online gedrag ente handhaven, vindt het instituut. Maar ook om jongeren te leren hoe je social media positief gebruikt en hoe je kunt handelen als je met cyberpesten te maken krijgt.
Tips om online pesten tegen te gaan in je klas
Gebruik een anti-pestprogramma
Ook al is het niet verplicht; veel scholen hebben een pestprotocol met speciale aandacht voor cyberpesten. Op de site van het Nederlands Jeugdinstituut staat een overzicht van een aantal anti-pestprogramma’s die je als voorbeeld kunt gebruiken bij het opstellen van een protocol voor jouw school. Hier vind je ook een aantal criteria van de Commissie Anti-pestprogramma’s waaraan een anti-pestprogramma moet voldoen.
Gebruik een gecombineerde aanpak, adviseert het NJi. Voor de aanpak van cyberpesten hoef je volgens hen niet compleet andere dingen te doen dan bij ander pestgedrag. Omdat cyberpesten zo sterk gerelateerd is aan ander pestgedrag, is een gecombineerde aanpak het beste.
Maak gebruik van bestaand lesmateriaal
Centraal in het aanpakken van online pestgedrag staat mediawijsheid. Er is heel veel materiaal beschikbaar om les te geven over online pesten. Mediawijsheid.nl heeft een uitgebreid dossier met lesmateriaal en doorlopende leerlijnen.
Schakel hulporganisaties in
Bij cyberpesten kan de emotionele schade snel oplopen, dus het is zaak om snel te handelen bij een ingrijpende pestsituatie. Voor eerste hulp bij cyberpesten kun je naar Meldknop.nl en Helpwanted.nl gaan. Deze sites verwijzen je weer door naar organisaties waar je direct contact mee kunt opnemen. Ook staan er praktische hulpmiddelen op die je meteen kunt inzetten, zoals een stappenplan voor als er ongewenst beeldmateriaal rondgaat op school. Kinderen kunnen bellen of chatten met hulplijnen zoals de Kindertelefoon.nl en Vraaghetdepolitie.nl.
Bron: Nji.nl
Meer inspiratie?
Kijk eens naar de research en lees-, kijk- en luistertips over prosociaal online gedrag van De Week van de Mediawijsheid 2022. 70 procent van de mensen vindt dat we op sociale media anders met elkaar om moeten gaan, maar toch spreken we elkaar zelden aan op kwetsend gedrag online zoals shaming, racisme of canceling. Dat blijkt uit onderzoekers van de Erasmus Universiteit, dat tijdens de themaweek is gepresenteerd. Gelukkig kun je daar zelf wat aan doen, ook in je eigen digitale leven.
