Er wordt al jaren een daling in leesvaardigheid gemeld, maar desondanks blijken jongeren tussen de 12 en 20 jaar nog steeds graag boeken te lezen. Ook zien de meeste jongeren het belang van lezen, maar social media, games en series lonken.
Al langere tijd klinken er onheilspellende geluiden over het leesgedrag van jongeren. In 2018 is een groot internationaal onderzoek gedaan dat uitwees dat jongeren steeds minder plezier beleven aan lezen en dat de leesvaardigheid achteruit gaat. Van de vijfduizend 15-jarigen die meededen aan het onderzoek, vond de helft lezen tijdverspilling en las 60 procent alleen als het echt moest. Ook bleek 1 op de 4 Nederlandse jongeren niet op het niveau te lezen dat nodig is om goed te kunnen meedraaien in de maatschappij.
Inmiddels hebben verschillende onderzoekers voortgeborduurd op deze uitkomsten. In 2020 kwam uit een onderzoek namens de Stichting Lezen dat 44 procent van de jongeren tussen de 12 en de 20 lezen niet leuk vindt, maar dat 90 procent wél het belang ervan inziet. Positief gezien: meer dan de helft leest dus graag of is neutraal. In de praktijk blijkt dat het boek hevige concurrentie heeft van social media, series en games. Jongeren gaan sneller voor de digitale bijl, ongeacht of ze een hoge of lage leesmotivatie hebben.
Scrollen is niet hetzelfde als een boek lezen
Ondanks dat je tijdens het gamen en scrollen ook leest, is dat niet hetzelfde als het lezen van een boek, ontdekte onderwijsonderzoeker Hans Luyten van de Universiteit Twente. Specifieker: online chatten zorgt juist voor een slechtere leesvaardigheid. ‘Met chatten gebruik je vooral vluchtige leesstrategieën zoals scannen en skimmen van teksten, wat ten koste gaat van het diep lezen’, zegt Luyten tegen RTL Nieuws. Dit zorgt volgens hem voor oppervlakkigheid en daarmee een afname van de leerprestaties.
Lezen ligt aan de basis van de taal- en leesontwikkeling van kinderen en heeft grote invloed op de kansen die zij krijgen op school en in de maatschappij, stelt Stichting Lezen. Vaardige en regelmatige lezers hebben een groter sociaal inzicht en empathisch vermogen, betere schoolprestaties en bewegen zich makkelijker op de maatschappelijke ladder. Zelfs voor baby’s is lezen belangrijk. Baby’s die worden voorgelezen, lopen met 15 maanden voor in hun taalontwikkeling. Ook hebben kinderen die al jong worden voorgelezen op 7- tot 10-jarige leeftijd gemiddeld een rijkere woordenschat, sterker leesbegrip en hogere leesmotivatie.
Digitaal vs. boek
Het onderzoek van Stichting Lezen noemt redenen waarom jongeren het boek links laten liggen. Zo vinden ze het lastig om actuele boeken te vinden die ze aanspreken, omdat ze meestal niet naar bibliotheken en boekwinkels gaan en ook in de media geen boeken voorbij zien komen die ze gebruiken. De gesprekken met vrienden gaan daarom over series en social media en niet over lezen. De overstap van kinderboeken en een verplichte boekenlijst (gestimuleerd door school en ouders) naar boeken voor jongvolwassenen zou zo bemoeilijkt worden.
Ironisch genoeg lijkt een oplossing juist in de digitale hoek te liggen. Het zijn namelijk de influencers en digitale media die jongeren wél bereiken met boeken. 75 procent zou graag een boek willen lezen van of over een bekende Nederlander, zoals een YouTuber, Instagrammer, acteur of topsporter. Dit geldt óók voor jongeren die verder weinig interesse hebben in lezen.
Jouw rol als leerkracht
In de whitepaper Leesbevordering en literatuureducatie van Malmberg lees je wat je als leerkracht kunt doen om lezen te stimuleren. De ‘leescirkel’ van de Engelse schrijver en jeugdliteratuurdeskundige Aidan Chambers laat zien welke rol je als volwassene hebt in leesbevordering. ‘Het idee dat we kinderen alleen maar hoeven te omringen met boeken en dat alles dan vanzelf op zijn pootjes terechtkomt, is tamelijk naïef’, vindt hij. Chambers is ervan overtuigd dat een kind dat niet leest, het juiste boek nog niet gevonden heeft. Onderdeel van de cirkel is dus het faciliteren van geschikt leesmateriaal. Vervolgens moet er tijd gemaakt worden voor het lezen, het liefst dagelijks 15 minuten. Tot slot ga je het gesprek aan, door te verdiepen en vragen te stellen over het verhaal; volgens Chambers de beste manier om enthousiaste lezers te creëren.
Kijktip
Bekijk de webinar Visie van Malmberg op effectief en betekenisvol leesonderwijs.
