Wat motiveert jou als leerkracht om maatschappelijke thema’s zoals racisme en discriminatie in de klas te bespreken?

‘In het onderwijs ligt de focus vaak op taal en rekenen, en hoewel dat belangrijk is, vind ik dat we ook aandacht moeten besteden aan de ontwikkeling van kinderen als mens. Hoe verhouden kinderen zich tot anderen en de maatschappij? Ik noem dit menskunde, een zelfbedachte term. Mijn klas is ontzettend divers en kinderen pikken signalen uit de maatschappij op. Ze horen bijvoorbeeld politieke uitspraken over “het opschonen van een land” en vragen zich af wat dat betekent, terwijl hun ouders of zijzelf een migratieachtergrond hebben. Door hierover te praten, krijgen ze inzicht in de geschiedenis en leren ze dat angst vaak de drijfveer is achter polarisatie. Dat helpt hen om het onderwerp in perspectief te plaatsen en er minder emotioneel door geraakt te worden. Mijn doel is om kinderen met zachtheid naar elkaar te laten kijken, begrip te kweken en vooroordelen te doorbreken.’

De video die jouw leerlingen maakten, werd meer dan 500.000 keer bekeken en haalde zelfs het Jeugdjournaal! Hoe heeft jouw klas dit hele avontuur ervaren?
‘Op onze school werken we met Ontwikkelingsgericht Onderwijs (OGO), waarbij we thematisch leren. Tijdens ons thema de ruimte kwamen we op de onderbelichte bijdragen van vrouwen van kleur in de ruimtevaart. Dit riep veel vragen op: waarom werden zij niet erkend? Die nieuwsgierigheid leidde tot een volgend thema over inclusie en gelijkwaardigheid. Als afsluiting van een thema maken we altijd een eindproduct, zoals een boek, toneelstuk of documentaire. Deze video tegen racisme ontstond als een soort tussenproduct. De leerlingen legden spontaan hun handen in de vorm van een hartje, en ik maakte daar een foto van. Ze zeiden meteen: “Juf, deze moet je delen!” Toen we dat deden, ging het razendsnel: binnen een dag belde het Jeugdjournaal en niet veel later was het op tv. De leerlingen waren enorm trots en beseften hoe krachtig een positieve boodschap kan zijn.’

Welke impact heeft het project ‘Wij in de Maatschappij’?
‘Ze hebben geleerd dat hun stem telt. Na de video groeide bij hen de behoefte om structureel inspraak te hebben, wat heeft geleid tot de oprichting van een leerlingenraad. Op onze school hebben kinderen al een actieve rol: ze ontwerpen bijvoorbeeld ons schoollogo of helpen bij de keuze voor nieuwe toetsen. Maar nu willen ze zich nog meer inzetten voor de manier waarop hun onderwijs eruitziet. Dit project heeft hen het vertrouwen gegeven dat ze echt iets kunnen veranderen.’

Hoe worden moeilijke thema’s zoals racisme en polarisatie niet alleen bespreekbaar, maar krijgen ze ook een blijvende plek in de klas?
‘We ademen dit thema, het is verweven in ons onderwijs. We werken met gastsprekers, gaan de wereld in en laten kinderen onderwerpen echt doorvoelen. Daardoor kunnen ze er niet alleen goed over praten, maar voelen ze zich ook eigenaar van de kennis. Onze leerlingen geven bijvoorbeeld zelf rondleidingen aan bezoekers. Ze zijn niet passief aan het leren, maar echt de meesters van hun eigen ontwikkeling.’

Eén van je leerlingen zei: ‘Als je elkaar beter leert kennen, is het niet nodig om te discrimineren.’ Hoe zorg jij ervoor dat kinderen elkaars verhalen leren kennen en begrijpen? 
‘Een van de krachtigste tools is de kringgesprek-opstelling in onze klas. Gedurende de dag zitten we regelmatig in de kring. Daarnaast is een deel van het lokaal ingericht als woonkamer met banken en poefs, waar we dagelijks samenkomen. Dit creëert een gemeenschap waarin iedereen elkaar ziet en hoort. Door op deze manier in gesprek te gaan, luisteren kinderen echt naar elkaars verhalen en ontstaat er vanzelf meer begrip.’

Het is de enige podcast die volledig wordt gerund door kinderen.

Zijn er nieuwe initiatieven of projecten waar je met jouw klas momenteel aan werkt?
‘We hebben nu een kinderpodcast genaamd ‘Podcasts die nergens draaien’, vernoemd naar het boek Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk. Dit is een uniek project in Nederland: het is de enige podcast die volledig wordt gerund door kinderen. Ze bedenken de inhoud, maken het draaiboek en interviewen schrijvers en andere inspirerende gasten. Zelfs de techniek leren ze zelf. We willen hiermee laten zien dat kinderen een stem hebben en een plek verdienen in het publieke debat.’

Wat is jouw belangrijkste boodschap aan andere leerkrachten die ook met diversiteit en inclusie aan de slag willen in de klas?
‘Neem de tijd om echt in gesprek te gaan. Luisteren is krachtig. Ga in de kring zitten en laat kinderen met elkaar praten. Op die manier ontstaat er vanzelf een gevoel van gemeenschap. Een kring is een eenvoudige, maar zeer effectieve manier om een gelijkwaardige en veilige sfeer te creëren waarin alle stemmen gehoord worden.’