Op 8 september is het Wereldanalfabetismedag. In Nederland zijn zo’n 2,5 miljoen Nederlanders laaggeletterd. En de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren is in vergelijking met andere Europese landen laag, blijkt uit het internationale PISA-onderzoek. Ook de schrijfvaardigheid laat te wensen over. Daarom wordt nagedacht over betere manieren om lees- en taalonderwijs te geven. Is het afschaffen van begrijpend lezen als vak de oplossing voor laaggeletterdheid?
De laatste jaren is er veel discussie over het schoolvak begrijpend lezen, ook in de media. Zo werd door Arjan Lubach in zijn tv-programma Zondag met Lubach gepleit om het schoolvak begrijpend lezen af te schaffen. In een artikel in de Volkskrant wordt het afschaffen van het vak gepresenteerd als oplossing voor ongeletterdheid. Een veelgehoord standpunt is dat begrijpend lezen eigenlijk in alle vakken al terugkomt.
‘Lezen doe je inderdaad bij alle vakken waarin er teksten worden aangeboden. Maar dat wil niet zeggen dat alle vakken zich lenen voor onderwijs in begrijpend lezen’, zegt Jan-Jaap Bijlsma, portfoliomanager basisonderwijs bij Uitgeverij Malmberg. ‘Begrijpend lezen is een complexe vaardigheid en daar is gericht onderwijs voor nodig. Nieuwe inzichten leren ons wel dat we het lees- en taalonderwijs effectiever en betekenisvoller kunnen maken.’
Letterlijk tekstbegrip versus dieper tekstbegrip
Nederlandse 15-jarigen kunnen in vergelijking met leerlingen in de overige EU-landen goed informatie opzoeken, maar als het gaat om dieper tekstbegrip lopen ze achter. Dat blijkt uit internationale onderwijsonderzoeken, zoals het PISA-onderzoek. Daarom heeft Uitgeverij Malmberg een nieuwe aanpak ontwikkeld voor het basisonderwijs waarin begrijpend lezen op een andere manier wordt benaderd. Zo wordt het begrijpend leesonderwijs voor kinderen leuker en leerzamer.
Rijke teksten zetten kinderen aan het denken
Jan-Jaap Bijlsma: ‘Leesvaardigheid is meer dan alleen het begrijpen van teksten. Het gaat ook om het evalueren van de kwaliteit en geloofwaardigheid van teksten en om het reflecteren op teksten. Een nieuwe tekstgerichte aanpak en inzet van rijke teksten zorgen voor een dieper tekstbegrip. Rijke teksten zijn teksten waarin veel te ontdekken valt en waar kinderen echt in kunnen duiken. Deze teksten zetten kinderen aan het denken: over de tekst en over de wereld en de rol die de tekst daarin speelt. Deze teksten zijn niet versimpeld en kunnen kinderen ook buiten school tegenkomen. Aan de hand van de tekst wordt steeds de beste aanpak gekozen om tot de essentie ervan te komen. Door met kinderen over de tekst te praten en te zoeken naar de betekenis ervan ontstaat een dieper tekstbegrip.’
Ook in mbo-onderwijs aandacht voor laaggeletterdheid
Kinderen die in het basisonderwijs goed hebben leren lezen en schrijven én er plezier in hebben, profiteren daar ook in het voortgezet onderwijs en tijdens hun vervolgopleiding van. Dat bevestigt Saskia Streutker, portfoliomanager mbo bij Uitgeverij Malmberg. ‘In de lesmethodes voor het mbo wordt taalontwikkeling op verschillende manieren gestimuleerd. Zo is er in de lesmethodes veel aandacht voor woordenschat. Ook stimuleren we de taalontwikkeling door met onze taalmethodes het plezier en de herkenbaarheid in taal te laten zien. Dus niet alleen taal gericht op het examen of onderwijs, maar taal ook ontdekken in verschillende situaties die een student in zijn leven tegenkomt.’ En wie lezen en schrijven moeilijk vindt, kan gebruik maken van Readspeaker. ‘Studenten kunnen teksten en opdrachten beluisteren en tegelijkertijd meelezen.’
Positieve leesspiraal zorgt voor meer leesplezier
Uitgeverij Malmberg wil dat vakken en domeinen elkaar niet alleen thematisch, maar ook inhoudelijk meer gaan versterken. Door in volgende edities van taalmethodes het begrijpend lezen aan de andere taaldomeinen zoals schrijven en spreken te verbinden, wordt de ontwikkeling van deze vaardigheden versterkt en neemt ook het leesplezier toe. ‘Volgens de positieve leesspiraal werkt het zo: als je kunt lezen, ga je meer lezen. En als je meer leest, ga je steeds beter lezen. Uiteindelijk neemt ook de leesmotivatie toe. Daar willen we echt op inzetten. We hopen daarmee een bijdrage te kunnen leveren aan het terugdringen van de laaggeletterdheid.’
Hoe zorg jij in de klas dat het leren lezen en schrijven leuk én tegelijkertijd leerzaam is? En wat is jouw idee over het vak begrijpend lezen? Deel jouw ervaring in onderstaand reactieformulier.
