AI-chatbots zoals Replika, Chai, Character.AI en ChatGPT winnen snel aan populariteit onder jongeren. Deze digitale gesprekspartners zijn altijd beschikbaar en geven zelden kritiek. Dat lijkt ideaal, maar is het dat ook? Wat betekent zo’n digitale vriend eigenlijk voor de sociale en emotionele ontwikkeling van leerlingen? En hoe kun jij daar als docent het beste mee omgaan?
Waarom jongeren zich verbonden voelen met AI
Veel jongeren voelen zich aangetrokken tot chatbots omdat ze niet oordelen en altijd luisteren. Volgens onderzoek van Internet Matters vinden jongeren digitale relaties veilig en geruststellend, vooral als ze worstelen met onzekerheid of angst voor afwijzing. Bovendien biedt de anonimiteit van AI een veilige ruimte om over gevoelige onderwerpen te chatten, zonder angst voor sociale gevolgen.
AI-relaties als steun én risico
Kunstmatige intelligentie kan jongeren helpen hun emoties beter te begrijpen en sociale vaardigheden te oefenen. HUMAN’s documentaire AI Love toont jongeren die diepe emotionele banden met chatbots ervaren, omdat ze leren hun gevoelens te uiten en verwerken.
Maar deskundigen waarschuwen ook voor risico’s. Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens kan AI jongeren onbetrouwbare informatie geven en zelfs in sociaal isolement brengen. Ook creëert het voortdurende begrip en bevestiging van kunstmatige intelligentie volgens GO21 en De Tijd onrealistische verwachtingen van echte relaties. Jonge gebruikers van chatbot-apps leren niet omgaan met teleurstellingen en de complexiteit van menselijke emoties. Bovendien vormt privacy een risico, omdat chatbots veel persoonlijke informatie verzamelen.
De rol van het onderwijs
Als docent kun je een belangrijke rol spelen bij het begeleiden van leerlingen in hun digitale relaties. Volgens Bureau Jeugd & Media is het essentieel dat jongeren leren kritisch na te denken over technologie. Ze moeten weten welke grenzen belangrijk zijn en hoe ze hun privacy kunnen beschermen. Onderwijs kan helpen om het evenwicht tussen online en offline relaties te bewaren.
Zo bespreek je AI-relaties in de klas
- Praat openlijk over mogelijkheden en beperkingen van AI: Laat leerlingen hun ervaringen met chatbots delen en bespreek samen de voor- en nadelen.
- Geef lessen over privacy en digitale veiligheid: Maak leerlingen bewust van wat ze online delen en hoe ze zichzelf kunnen beschermen.
- Bouw kritisch denken over slimme apps uit: Stimuleer leerlingen om kritisch te reflecteren op de impact van AI op hun sociale vaardigheden en relaties.
- Geef duidelijke voorbeelden van gezonde sociale grenzen: Leer leerlingen om schermtijd bewust te beperken en tijd vrij te maken voor echte ontmoetingen.
Lesidee: Mens of machine?
Doel:
Leerlingen laten nadenken over wanneer ze de voorkeur geven aan menselijke interactie of juist aan virtuele vriendschap met een chatbot.
Benodigdheden:
- Papier en pen
- Eventueel toegang tot internet
Les:
- Introduceer het onderwerp AI-chatbots en bespreek kort de invloed op sociale relaties.
- Verdeel leerlingen in kleine groepjes.
- Geef elk groepje een scenario (bijvoorbeeld ruzie met vrienden, problemen thuis of hulp bij huiswerk).
- Laat hen bespreken of ze in dit scenario liever met een mens of met AI praten en waarom.
- Groepjes presenteren hun conclusies klassikaal.
- Sluit af met een discussie over de waarde en beperkingen van AI en menselijke interacties.
Door leerlingen bewust en kritisch te laten omgaan met AI-chatbots ondersteun je hun persoonlijke groei én bereid je ze beter voor op de uitdagingen van morgen.
Verder lezen
Op onze themapagina’s lees je hoe AI de leerervaring verrijkt, studenten ondersteunt en docenten ontlast. Ontdek ook de ethische vraagstukken en de uitdagingen van het implementeren van kunstmatige intelligentie in de klas. Duik in de wereld van AI en leer hoe deze innovatieve technologie de toekomst van het onderwijs vormgeeft.
