Leerlingen die klieren in de les, die snel afgeleid zijn of hun concentratie verliezen: heb je moeite om als (taal)docent scholieren te motiveren? Dan ben je lang niet de enige. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 74 procent van de docenten het een uitdaging vindt om leerlingen te motiveren voor hun vak. Wanneer raken jongeren geënthousiasmeerd voor onderwijs en hoe kun je als docent hieraan bijdragen?
Diverse onderzoeken in de afgelopen jaren laten dezelfde verontrustende trend zien: middelbare scholieren zijn steeds minder gemotiveerd én halen lagere cijfers. Die twee staan overigens niet los van elkaar: gemotiveerde leerlingen halen betere leerresultaten (onderzoek van Conley en French, 2014). Ook vergeleken met leerlingen in andere landen zijn Nederlandse jongeren minder gemotiveerd. Sterker nog, de prestaties van Nederlandse leerlingen dalen al meer dan twintig jaar ten opzichte van andere landen. Dit blijkt uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs en de OESO, een samenwerkingsverband van 35 welvarende landen.
Van lerarentekort tot de opkomst van social media
Er zijn deskundigen die allerlei oorzaken zien en meningen hebben over wat hier aan ten grondslag ligt. Zo wordt het lerarentekort en de druk op docenten veelvuldig genoemd als oorzaak. Ook zijn er deskundigen die van mening zijn dat de huidige onderwijsvorm aan vernieuwing toe is.
Hoogleraar Educatie & Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht, Jan van Tartwijk, denkt dat we kansen laten liggen door niet te kijken hoe we vakken aantrekkelijker kunnen maken. Hij denkt bijvoorbeeld aan het toevoegen van game-elementen aan lessen. ‘Je moet oppassen dat het niet allemaal gaat om amusementswaarde van het onderwijs, maar we kunnen wel kijken wat er met vakken allemaal te doen is’, zei hij tegen RTL Nieuws. Daartegenover zijn er weer experts die juist denken dat we vooral niet te veel met hypes moeten meegaan.
Autonomie, verbondenheid en competentie
Goed, dat leerlingen minder gemotiveerd zijn dan 20 jaar geleden is een feit. Hoe zorgen we dan dat het onderwijs aantrekkelijker voor ze wordt en ze met meer enthousiasme die schoolboeken induiken? Als je kijkt naar de zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan (2000) ervaren leerlingen meer intrinsieke motivatie wanneer hun leeromgeving voldoet aan drie psychologische basisbehoeften: autonomie, verbondenheid en competentie. Het goede nieuws is dat je als docent veel invloed hebt op deze basisbehoeften. Volgens deskundigen ligt de sleutel dan ook bij deze groep.
Onderzoek onder leerlingen
Die grote invloed van docenten op de motivatie van leerlingen, blijkt ook uit recent onderzoek van marktonderzoeksbureau MWM2 in opdracht van Malmberg. Het ‘Gen Z-onderzoek’ werd uitgevoerd onder scholieren tussen de 13 en 16 jaar op de middelbare school. Allereerst: natuurlijk heb je als docent niet overal invloed op. Zo geeft het leerlingenpanel bijvoorbeeld aan dat ‘hoe goed je in een vak bent’ (competentie) de voornaamste factor is die hun motivatie tijdens de les bepaalt. Als je iets goed kunt, vind je het tenslotte vaak leuk. Maar er zijn ook genoeg ‘motivatieboosters’ waar je wél invloed op hebt.
De don’ts: van langdradig tot saaie onderwerpen
Allereerst: wat werkt vooral níet om je leerlingen te motiveren? Uit het onderzoek blijkt kortgezegd dat herhaling, saaie onderwerpen, langdradige uitleg, afleiding van medeleerlingen en onvoldoende uitdaging zorgen voor korte concentratiebogen en afhakers.
De do’s: van boeiende onderwerpen tot persoonlijke aandacht
Wat werkt dan wel? Als docent motiveer je door de manier waarop je lesgeeft. ‘Een leuke les’ is een belangrijke motivator. Maar ook wát er behandeld wordt is belangrijk: de integratie van actuele onderwerpen motiveert scholieren bijvoorbeeld veel.
Daarnaast geven leerlingen aan dat de mogelijkheid om eigen keuzes te maken (autonomie), te kunnen werken op hun eigen niveau met voldoende uitdaging en een beloning ze ‘aan’ zet tijdens de les. Ook is interesse in de onderwerpen die behandeld worden een belangrijke motivatiefactor. Inzet van verschillende leermethoden, zoals leren in spelvorm, én een enthousiaste docent dragen ook zeker bij.
Tot slot heb je als docent veel positieve invloed op de motivatie van leerlingen door duidelijke en boeiende communicatie en persoonlijke aandacht (verbondenheid). De leerlingen vinden het belangrijk dat je als docent zoekt naar de juiste balans tussen uitleg en interactie.
Bronnen: RTL nieuws, cps.nl, van12tot18.nl, Malmberg
