De mens is een complex, storingsgevoelig en gecompliceerd informatieverwerkingssysteem. Dat blijkt wel uit het filmpje hiernaast. Iedere student geeft aan dat hij of zij een favoriete manier heeft van kennisverwerving. Hoe complex dit ligt in de dagelijkse schoolpraktijk, illustreer ik aan de hand van een voorbeeld dat iedere docent zal herkennen.
Het is dinsdagmorgen, het derde lesuur begint: Collega Jan van der Weijden, docent natuurkunde gaat welgemoed naar zijn 3 vmbo-t klas. Hij voelt zich prettig, want hij heeft gezellig wat kunnen babbelen tijdens de koffiepauze. Bovendien heeft hij dit jaar een plezierige 3 vmbo klas.
Hij zal het in de les gaan hebben over een van zijn favoriete onderwerpen: de Wet van Buys Ballot.
Het is begin februari en het is erg koud. Er wordt zelfs gesproken over een Elfstedentocht. Jan heeft zich bij zijn voorbereiding op de les daarom voorgenomen deze tocht bij de les te betrekken. Hij weet immers dat er nogal wat schaatsliefhebbers in de klas zijn. Zoals altijd begint hij met het vermelden van zijn leerdoel en het activeren van voorkennis volgens de zevensprong.
Emoties zijn de brandstof van het leren
Jan focust direct op de actualiteit: de Elfstedentocht. Hij weet immers dat emoties de brandstof van het leren zijn (Boekaerts, M. 2005). Jan krijgt dan ook onmiddellijk de aandacht van de klas. Ja, ze begrijpen dat de wind uit het noorden of oosten moet komen, want “daar komt de kou vandaan.” Nee, niet uit het zuiden of westen, “want daar is het niet koud genoeg.”
Tijdens de daaropvolgende instructie tekent Jan een mooi schema op het bord. Enthousiast vertelt hij over het verband tussen luchtdruk en wind en tussen de afwijking naar rechts op het noordelijk halfrond en naar links op het zuidelijk halfrond door de draaiing van de aarde.
Aan het einde van zijn betoog kijkt Jan tevreden rond. Dit was toch een prachtige uitleg. Dit moet iedereen wel begrepen hebben. Dan steekt een meisje haar vinger op: “Meester, ik snap het niet.” Ook sommige andere leerlingen zeggen dat ze het niet helemaal begrepen hebben. Dus legt Jan het nogmaals uit in dezelfde woorden, maar ongemerkt wat harder.
Botsing van leerstijlen
Maar wat is nu het probleem? Jan denkt in schema’s en grote lijnen. Hij is een holist. Hij vindt zijn manier van denken volkomen logisch! Sommige leerlingen (en ook leraren) bouwen kennis echter stukje bij beetje op. Zij zijn serialisten. Dat vinden zij ook volkomen logisch! Holisten maken vooral gebruik van hun rechterhersenhelft, terwijl serialisten vooral hun linkerhersenhelft inschakelen. Het gaat dus om links of rechts.
Holisten beginnen met het grote geheel en vullen daarna ‘de rest’ in. Serialisten concentreren zich daarentegen op details en bouwen hun kennis geleidelijk op. Beide groepen doen dit spontaan. Het zijn dus spontane leerstijlen. Omdat bijna iedere leerstijl plus- en minpunten heeft, is het belangrijk dat docenten hun eigen leerstijl kennen en die van hun leerlingen kunnen herkennen. Zij kunnen hun leerlingen dan wijzen op de min- én de pluspunten van hun leerstijl. Deze kunnen hun leerstijlen dan proberen aan te passen. We spreken dan niet langer van spontane leerstijlen maar van geïnduceerde leerstijlen.
Bekijk nog eens het schema van leerfuncties, leerstrategieën en leertactieken dat bij bepaalde leerstijlen wordt gebruikt.
Tot slot
De vraagt rijst: Zijn leerstijlen meetbaar? En wat kun je ermee? Is het belangrijk de leerstijl van een leerling te kennen?
Het is niet per se nodig dat een docent de leerstijl van iedere leerling kent. Het is wel handig als docenten weten dat er meerdere leerstijlen zijn en hoe zij deze dan kunnen herkennen. Ze kunnen dan beter reageren op de reacties van hun leerlingen en ze beter begeleiden. Er zijn twee gevalideerde leerstijlentests beschikbaar waar u nog meer informatie vindt:
Voor scholen die grote aantallen leerlingen willen testen en daarvoor ook getraind willen worden: selectordml.nl.. Het afnemen van de test kost maximaal 20 minuten. Voor ouders, huiswerkinstituten en adviesbureaus die op kleine schaal leerlingen willen testen en voldoende kennis in huis of ter beschikking hebben: leerstijlmonitor.nl. Het afnemen van deze test kost 20 tot 30 minuten.
Henk Witteman
