We weten al enige tijd dat het niet goed gaat met het tekstbegrip van de Nederlandse middelbare scholier. Begin dit jaar verscheen er een artikel in het Magazine ‘Levende Talen’ waarin het leesonderwijs in Nederland werd bekritiseerd en geanalyseerd.
Eén waarschijnlijke verklaring is dat het Nederlandse leesonderwijs in het voortgezet onderwijs, vanuit wetenschappelijk oogpunt, nogal verouderd is. In het artikel van het Levende Talen Magazine wordt de didactisch-inhoudelijke aanpak van leestaken in leergangen Nederlands geanalyseerd.
‘Leerlingen blijven maar oefenen op de vertrouwde Dorpsstraat – terwijl ze allang in een door snelwegen doorsneden verkeersmetropool wonen. Een hedendaagse leerling moet ‘informatiegeletterd’ zijn. ‘Fake news’, verkapte belangenbehartiging en ‘(un)gesundes Volksempfinden’ liggen overal op de loer.’ Kortom, de leerling van nu staat voor heel andere uitdagingen en het huidige leesonderwijs zou hier beter op moeten aansluiten. Het ontwikkelen van kritisch denkvermogen is cruciaal om te kunnen navigeren binnen een jungle aan informatie.
Algemene kenmerken van kritisch denkvermogen binnen lees-taalonderwijs
Maar wat moet een leerling allemaal kunnen om überhaupt kritisch te kunnen lezen en denken? Op de pagina Voorbeeldmatig leerplankader kritisch denken van het SLO staan de voorwaarden nauwkeurig uiteengezet. Zo worden onder andere het vermogen tot interpreteren, analyseren, evalueren en concluderen genoemd. Belangrijk hierbij is dat deze aspecten van kritisch denken tijdens lesactiviteiten ook in samenhang aan bod komen, en niet alleen individueel.
3 praktische handvatten voor in de les
De schrijvers noemden in hun artikel verschillende aanbevelingen om kritisch denken te stimuleren in de les. Zoals:
1. Gebruik meerdere en verschillende soorten teksten
Gebruik, in plaats van één lange tekst, meerdere teksten over één onderwerp. En gebruik, zeker in de bovenbouw, meerdere documentsoorten over één onderwerp. Bijvoorbeeld teksten, grafieken of podcasts en video’s. Laat leerlingen nadenken over de criteria die ze willen gebruiken om de inhoud, argumentatieve aanvaardbaarheid en kwaliteit van bronnen te evalueren.
2. Bied verschillende bronnen en meningen aan
Wat zijn nu de prikkelende, actuele onderwerpen? Zoek op een internetforum een aantal bijdragen rondom het onderwerp. Laat leerlingen samen nadenken over vragen als: Wie van de auteurs in de bijdragen heeft gezag? Wie zegt (ir)relevante zaken? Hoe worden hun beweringen onderbouwd en wat doen deze beweringen met mijn eigen mening hierover?
3. Laat de leerlingen zelf de informatie op waarde schatten
Kies een maatschappelijk controversieel onderwerp (bijvoorbeeld: 5G-telefonie veroorzaakt COVID-19) en laat leerlingen een lijst maken, waarbij ze bronnen op kwaliteit en bruikbaarheid rangschikken. Laat ze hierbij ook de criteria benoemen. Geef taken waarmee leerlingen de relevante informatie leren ordenen, bijvoorbeeld via samenvattingen, schema’s, synthese- en argumentatietaken.
Sterker in de wereld staan
Met bovenstaande handvatten maak je jouw leerlingen zelfbewuster van hun kritisch denkvermogen. De methode Talent helpt in het sterker maken van de leerling door te leren kritisch te lezen en te denken. Talent maakt bijvoorbeeld gebruik van onbewerkte teksten uit de media. Daarmee worden leerlingen uitgedaagd om daar zelf actief mee aan de slag te gaan. Door het formuleren van een eigen mening en het doorgronden van de inhoud bouwen leerlingen kennis van de wereld op.
Verder lezen over kritisch leren denken
- Wij-leren.nl: Welke didactische werkvormen dragen bij aan de ontwikkeling van kritisch denkvermogen bij vmbo- en mbo-leerlingen?
- Levende Talen magazine: Patrick Rooijackers, Gerdineke van Silfhout, Huub van den Bergh, Met zijwieltjes leren fietsen in de Dorpsstraat: Waarom de leestaken in de les Nederlands vaak inhoudelijk tekortschieten
- nl: Infographic: hoe leer je je leerlingen kritisch denken?
Wat doe jij om het kritisch lees- en denkvermogen van jouw leerlingen te ontwikkelen? Laat je reactie achter via onderstaand formulier.
