Selfies: zelfportretten op mooie locaties, in restaurants, met vrienden of met beroemdheden. Selfies vinden hun weg naar het digitale podium, maar vroeger zochten kunstenaars juist naar manieren om zelfportretten te verbergen. In deze les wanen kinderen zich een beroemd artiest en verwerken ze hun eigen beeltenis stiekem in een zelfgemaakt kunstwerk.
Dit artikel is afkomstig uit het Praxisbulletin van februari 2019 en is geschreven door Ingrid van der Heijden. Praxisbulletin is een praktisch, onafhankelijk vakblad voor basis- en speciaal onderwijs en verschijnt 10 keer per jaar. Elke maand delen we een speciaal geselecteerd artikel uit de nieuwste editie! Meer weten? Kijk op Praxisbulletin.nl.
Selfies zijn van alle tijden, alleen heetten ze vroeger anders, namelijk zelfportretten. Een klassiek zelfportret laat weinig aan de verbeelding over. Zowel de titel als het beeld zijn eenduidig: het is een portret van de maker. Maar het kan ook anders, want al sinds de Klassieke Oudheid vonden kunstenaars manieren om hun eigen zelfportret in een groter schilderij te verstoppen. Zo schilderde bijvoorbeeld Jan van Eyck zichzelf in 1434 als weerspiegeling in een spiegel, in het Arnolfini-portret. En het gezicht van Rembrandt is te herkennen tussen de menigte die geportretteerd staat op het wereldberoemde schilderij de Nachtwacht.
Selfies
Sinds 2013 is het woord selfie opgenomen in het Nederlandse woordenboek. Volgens Van Dale is het een foto die iemand van zichzelf (vaak in het gezelschap van een beroemdheid of op een beroemde plaats) maakt en op internet zet. Beroemde selfies gaan de hele wereld over. Waarschijnlijk hebben kinderen zelf ook vaak selfies gemaakt. Maak een woordweb met selfie in het midden en inventariseer wat de kinderen al weten. Bespreek daarna de volgende vragen klassikaal: Waarom worden er nu zoveel selfies gemaakt? Een selfie lijkt vaak een spontane foto, maar is dat wel zo? Als je met meerdere personen op een selfie staat, heet het dan nog wel een selfie?
Laat selfies van beroemdheden zien. Bespreek de lichaamshouding en de gezichtsuitdrukking van een persoon. En wat te denken van de locatie of het licht? Wat wil de maker van de selfie eigenlijk zeggen? Laat de kinderen eventueel zelf een selfie maken waarmee ze een bepaalde boodschap vertellen.
Zelfportret
De kinderen maken een collage waarin hun beeltenis is verwerkt, een verborgen zelfportret. Pas als de toeschouwer heel goed kijkt, is het gezicht van de maker zichtbaar. Ze maken eerst het zelfportret, dat niet te groot mag zijn (postzegelformaat), anders springt het te veel in het oog. De kinderen kunnen tekenen, schilderen of ze nemen een foto. Zorg voor een goede verhouding tussen foto’s en tekeningen, zodat het portret niet te veel opvalt tussen de verschillende afbeeldingen.
Gedachtecollage
Wat gaat er in het hoofd van de kunstenaar om? Deze opdracht is een variatie op het zelfportret. Maak en profil foto’s van het gezicht van de kinderen en print deze op A4-formaat of laat de kinderen zelf de omtrek van hun schaduw tekenen. De kinderen kiezen uit tijdschriften en kranten plaatjes die bij hun gedachten en gevoelens passen. Binnen de contouren van het gezicht plakken ze de gescheurde of geknipte afbeeldingen. Knip het portret langs de buitenste randen uit en plak het op een zwart vel papier voor een mooi contrast.
Reflectie
Wanneer alle verborgen zelfportretten zijn afgerond, neem dan de tijd om de collages naast elkaar te leggen en klassikaal te bespreken. Op welke manier hebben de kinderen zichzelf in de collage verwerkt? Wat was het moeilijkst aan de opdracht? Waar liepen de kinderen vast? Ga in op de eerder besproken keuzes voor vorm en kleurgebruik. Door te reflecteren op de totstandkoming van de collage leren de kinderen veel over het proces dat een kunstenaar doorloopt.
Heb jij zelf ook al weleens een ‘selfieles’ gegeven? Hoe heb je dat aangepakt? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
