Digitalisering van leermiddelen houdt de belofte in van een efficiënter leerproces. Onderzoek, van bijvoorbeeld Kennisnet, toont dat effect ook voorzichtig aan. In toenemende mate vragen scholen om digitale methoden of een gedigitaliseerde versie van methoden die zij al gebruiken. Met name is er vraag naar digitale versies van werkboeken. Maar hoe kun je werkboeken het best digitaliseren? Tegen welke voor- en nadelen loop je aan? Moet je werkboeken eigenlijk wel willen digitaliseren?
Voordelen
Wat zou de meerwaarde kunnen zijn van het digitaliseren van werkboekopdrachten? Er zijn ten minste vier voordelen:
1. Directe feedback: digitalisering van opdrachten maakt het voor leerlingen eenvoudig om de eigen antwoorden te controleren of feedback te krijgen bij vragen die ze niet direct kunnen oplossen. Dit maakt het gemakkelijker voor leerlingen om zelfstandig te werken, maar je moet ze dan wel de vrijheid durven geven om op een verantwoorde manier met de antwoorden en feedback om te gaan.
2. Adaptiviteit: digitalisering van opdrachten maakt adaptiviteit mogelijk en daardoor meer individueel maatwerk voor leerlingen.
3. Monitoren van resultaten: digitalisering van opdrachten maakt het voor een docent eenvoudig om het werk van leerlingen te controleren en gerichte ondersteuning te bieden. Hoe zijn de resultaten? Met welke opdrachten hebben leerlingen vooral moeite? Welke leerlingen hebben extra hulp nodig en welke kunnen versneld verder?
4. Compleetheid: aan gedigitaliseerde opdrachten kun je eenvoudig teksten en afbeeldingen uit het handboek of andere bronnen toevoegen, waardoor leerlingen al het materiaal bij elkaar hebben en sneller kunnen werken.
Nadelen
Digitalisering van werkboekopdrachten heeft ook nadelen waarvoor het moeilijk is digitale oplossingen te vinden.
1. Open vragen: de eerder beschreven meerwaarde van digitalisering geldt maar heel beperkt voor open vragen. Mij is tot op heden geen oplossing bekend die op een valide manier antwoorden op open vragen controleert. Al kun je veel opdrachten in een gesloten vorm stellen, open vragen zijn onontbeerlijk. Mijns inziens zijn dát juist de vragen waarmee een leerling laat zien ook iets met de lesstof te kunnen doen.
2. Tekenen en schematiseren: veel opdrachten in de huidige werkboeken vragen leerlingen om te tekenen en in te kleuren. Ook die opdrachten kun je gesloten maken, maar dan verlies je veel meerwaarde. Wanneer leerlingen lijnen trekken, grafieken tekenen, schematiseren en mind mappen creëren ze een product dat hen inzicht geeft in theorie. Ook dit is onontbeerlijk in het leerproces. Leerlingen kunnen met allerlei programma’s ook digitaal tekenen en schematiseren, maar in het dagelijks werk van leerlingen is papier nog steeds erg handig.
Digitaal én papier, een werkbare oplossing?
Wat betekenen deze voor- en nadelen nu voor de digitalisering van werkboeken? Het is een vraag die veel scholen aan uitgeverijen stellen. Een eenvoudige vorm is het invulbaar maken van een digitale versie van het werkboek. Dan kun je open vragen beantwoorden, maar tekenen en schematiseren is niet mogelijk. Daarnaast wordt de genoemde meerwaarde van digitaal werken dan niet gerealiseerd.
Beter is om terug te keren naar het basisconcept van een methode om een nieuwe verhouding te zoeken tussen open en gesloten vragen en de leerdoelen die je wilt bereiken. Soms werken de leerlingen dan op de computer aan verwerking van theorie. Een andere keer werken ze aan toepassing en creatie via een werkboek of met geprinte werkbladen.
Dit is een van de lijnen waarlangs de komende jaren digitale leermiddelen zich moeten ontwikkelen, om uiteindelijk de verwachte meerwaarde van digitalisering te realiseren. Meerwaarde die leermiddelenontwikkelaars enkel in nauwe samenspraak met docenten kunnen realiseren. Wat vindt u? Zijn er meer voor- of nadelen bij digitale versies van werkboeken te noemen? Moeten leermiddelen meer gesloten vragen bevatten dan nu, om te profiteren van de meerwaarde van digitaal? Is er nog plaats voor een (afgeslankt) papieren werkboek om leerlingen in te laten tekenen en schetsen?
Jan van Miert, uitgeefmanager Malmberg
