Docenten die op gelijke basis met en van elkaar leren: Welke factoren zijn daarbij van invloed? En wat levert het op? De recent gepubliceerde literatuurstudie Leraren Leren als Gelijken geeft inzicht in deze en meer vragen over samenwerking en coaching in het onderwijs. De studie is in opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) uitgevoerd door postdoctoraal onderzoeker Marieke Thurlings. OVM sprak met Thurlings over haar bevindingen.
Leraren leren als gelijken: Wat bedoel je daar precies mee?
“Een brede definitie is dat leraren gelijk zijn in het leerproces. Dat wil zeggen dat de studentleraren evenveel leservaring moeten hebben. Ze zijn bijvoorbeeld allemaal bezig zijn met een eerste, of juist de laatste stage. Onder werkende docenten gaat het erom dat hun positie binnen de groep hetzelfde is. Dat kan bijvoorbeeld zijn bij een door docenten georganiseerd coachingtraject over omgaan met het smartboard. De coachende docenten en deelnemende docenten zijn onervaren, wat zorgt voor gelijkheid binnen de groep. Ze beginnen samen en op gelijke basis aan een leerproces.”
Welke leervormen ben je tegengekomen in het voortgezet onderwijs?
“De meeste studies gingen over samenwerkingsvormen. Dat zijn grotere groepen, van vier tot negen leraren, die werken aan een doel dat ze samen hebben geformuleerd. Denk daarbij aan docenten die samen bezig zijn om de tweede fase in te voeren. Een andere vorm is coaching, zoals peer coaching en peer feedback. Dat zijn kleinere groepen van twee tot vier docenten, waarbij docenten elkaar op individuele basis ondersteunen om hun eigen doelen te bereiken. Bijvoorbeeld docenten die bij elkaar in de klas kijken en elkaar achteraf feedback geven op hun lespraktijk.”
Wat zijn de effecten van zulke leertrajecten?
“Het samen en op gelijke basis leren leidt tot het opdoen van nieuwe kennis. Zowel didactisch als vakinhoudelijk. Dan gaat het dus om persoonlijke kennis die veranderd of wordt aangevuld. Ook nemen docenten een andere houding aan ten opzichte van leerprocessen en vernieuwing binnen het onderwijs. Daarnaast zien we dat het lesgedrag van docenten verandert: Dat ze hun klassenmanagement anders aanpakken of op een andere manier instructies gaan geven. Ook leidt coaching tot de ontwikkeling van nieuwe ideeën, die docenten dan weer in de praktijk gaan uitproberen. Het is dus niet alleen het zien of leren van een ander, maar ook nadenken over je eigen praktijk en daar mee aan de slag gaan.”
Is er een verschil in effectiviteit tussen samenwerking en coaching?
“Als je kijkt naar de verschillen tussen die vormen dan zijn coachingactiviteiten beter geschikt om effecten bij leerlingen te bereiken. Eén studie waarin docenten elkaar coachten ging bijvoorbeeld over probleemgedrag van leerlingen. Naar aanleiding van de coaching werd een andere methodiek om leerlingen te benaderen toegepast, waarna bleek dat leerlingen minder probleemgedrag gingen vertonen. Samenwerken is meer geschikt om te komen tot nieuwe groepsproducten zoals nieuwe lesplannen. Het is niet zo dat het elkaar uitsluit, maar dat verschil komt wel duidelijk naar voren.”
Welke factoren zijn van belang voor een geslaagd leerproces?
“Een heel belangrijke randvoorwaarde is tijd. Roosters moeten dus structureel op elkaar worden afgestemd om samen te kunnen leren. Ook is een ondersteunende houding van de schoolleiding van belang. Bij meer praktische zaken zoals regelen van materialen en het creëren van tijd. Maar ook dat de schoolleiding het belang van samen leren inziet en dat ook uitstraalt naar docenten. Als er techniek – zoals video-opnames of websites – aan te pas komt dan is het belangrijk dat het gewoonweg werkt. Docenten moeten er ook mee kunnen werken. Bij ingewikkelde zaken kun je dat leren door een training te volgen of je kunt ervoor zorgen dat er constant iemand op de achtergrond aanwezig is om vragen te stellen.”
Binnenkort wordt het eindrapport van deze studie uitgegeven in boekvorm. In dit praktijkboek zijn de belangrijkste resultaten op een rij gezet om scholen, lerarenopleidingen en docenten te helpen het samen leren van (student-) leraren te bevorderen. Geïnteresseerd? Via deze link kun je het praktijkboek alvast (gratis, zolang de voorraad strekt) bestellen. Ook ontwikkelde Thurlings een checklist, bestaande uit een schematische weergave van de samenhang tussen factoren en effecten op verschillende niveaus: voor ontwikkelaars en interventies, voor schoolleiders en lerarenopleiders en voor deelnemende docenten en studentleraren.
Wat is voor jou belangrijk bij het samenwerken en samen leren met collega-docenten? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
