Het New Media Consortium (NMC) publiceerde begin oktober het Horizon Report Europe: 2014 Schools Edition. In het rapport worden zes trends, zes uitdagingen én zes belangrijke ontwikkelen op het gebied van onderwijstechnologie voor scholen in EU-lidstaten besproken. In dit artikel de zes trends die volgens het rapport op korte, middellange en lange termijn mainstream zullen zijn in ons onderwijs.
Korte termijn: binnen een jaar
1. Toename sociale media
De eerste trend is weinig verassend maar daardoor niet minder essentieel: de alomtegenwoordigheid van sociale media. Het groeiende gebruik in het onderwijs wordt met name gevoed door de gebruikstoename in het dagelijkse leven. Het hoort er ondertussen ‘gewoon’ bij – dus ook in het onderwijs. Scholen kunnen sociale media op verschillende manieren inzetten. Bijvoorbeeld om feedback te genereren en de dialoog aan te gaan: met en tussen leerlingen maar ook met ouders, collega-docenten en andere onderwijsinstellingen. Om die reden is er een sectorbrede behoefte aan beleid en richtlijnen, zodat leerlingen sociale platforms beter leren benutten als hulpmiddel bij het leren. Het handboek Sociale Media op School, een publicatie van Kennisnet, staat vol tips over sociale media en onderwijs. Bijvoorbeeld over hoe je Facebook kunt inzetten bij huiswerkopdrachten en Twitter als middel om te communiceren met leerlingen.
2. Veranderende rol van de docent
Door de in het onderwijs toenemende focus op student-centered learning verandert de ‘traditionele’ en zendende rol van de docent in een meer coachende rol. Daarnaast kunnen leerlingen ook online terecht, waardoor het overbrengen van informatie niet meer tot het exclusieve terrein van de docent behoort. Coaching op het gebied van metacognitie en het bij leerlingen creëren en voeden van een levenslange leermentaliteit gaan meer en meer tot de kern van het docentschap behoren. Docenten ontwikkelen steeds meer kennis én middelen om leerlingen op deze manier te kunnen begeleiden. Het flipping the classroom-concept is hier een goed voorbeeld van.
Middellange termijn: twee tot drie jaar
3. Open source leermiddelen
Informatie is overal, het is alleen de uitdaging er zo goed mogelijk gebruik van te maken. Met name in het onderwijs. Dat kan onder andere door gebruik te maken van open source leermiddelen. Nieuwe licentievormen en het gebruik van Creative Commons stimuleert het delen en aanpassen van lesmateriaal en de uitwisseling van pedagogische benaderingen en instructievormen. Om ervoor te zorgen dat open source-middelen een duurzame en betrouwbare onderwijsbron vormen, wordt zowel in de private- als publieke sector gewerkt aan nieuwe businessmodellen. Docenten dienen zich het werken met deze leermiddelen wel eigen te maken. Bijvoorbeeld met behulp van de online hub OER Commons: een platform voor docententraining op het gebied van open source lesmateriaal.
4. Toename blended learning
Traditionele pedagogiek maakt steeds vaker plaats voor online leren, hybride leervormen en een toenemende focus op klassikale samenwerking. Blended learning – een mix van fysieke en digitale leervormen – stelt docenten in staat om leerlingen op een nieuwe manier bij het leerproces te betrekken: zowel binnen als buiten het klaslokaal. Tijdens contacturen staan peer-to-peer samenwerking en het contact met de docent centraal, terwijl het zelfstandige leren plaatsvindt in ‘eigen’ tijd via een (veelal) digitaal netwerk. Het eerder genoemde flipping the classroom-concept is hier een sprekend voorbeeld van. Hoewel er in Europa volop mogelijkheden zijn, staat blended learning in slechts een aantal landen (waaronder Denemarken, Finland en Roemenië) op de nationale agenda. Wel is het aantal initiatieven op dit gebied gestaag aan het groeien. Denk bijvoorbeeld aan de Nederlandse Steve Jobs Scholen, waar leerling en docent elkaar kunnen ontmoeten in de digitale sCoolSpace.
lange termijn: vijf of meer jaar
5. Evolutie online leren
Er is een groeiend besef dat online leren een realistische optie is. Hoewel er belangrijke ontwikkelingen op dit gebied plaatsvinden – er worden veel kwalitatief hoogwaardige online methodieken en leermiddelen ontwikkeld – moeten nog veel slagen gemaakt worden. Met name op het gebied van toetsing, het waarborgen van kwaliteit en het ontwikkelen en bevorderen van de betrokkenheid van leerlingen. Ook docenten hebben, in het kader van hun professionele ontwikkeling, baat bij online leerprogramma’s. Denk daarbij aan MOOC’s of (op maat gemaakte) trainingsprogramma’s vanuit de onderwijsinstelling. Daarnaast is online leren voor leerlingen die om wat voor reden dan ook niet in het reguliere onderwijs terecht kunnen een uitkomst. Een voorbeeld daarvan is Bednet, een Vlaamse organisatie voor kinderen die langdurig of chronisch ziek zijn. In Nederland hebben we de Wereldschool, een online onderwijsalternatief voor Nederlandse les in het buitenland.
6. Data-gedreven onderwijs
Er is een toenemende interesse in data-gedreven onderwijs en toetsing: relatief nieuwe velden in het onderwijs. Door middel van learning analytics zijn verschillende onderdelen in het leerproces te meten. Die informatie kan overheden, uitgeverijen en scholen helpen om methodes en lespraktijken beter aan te laten sluiten bij de leerling. Ook cultiveren deze data een actievere rol van de leerling in het persoonlijke leerproces. Als gevolg hiervan houden docenten meer tijd over om zich tijdens contacturen te focussen op de individuele behoeften van leerlingen. Voor leerlingen zorgt deze verschuiving niet alleen voor een betere leeropbrengst; ook raken ze gewend aan zelfevaluatie als onderdeel van het onderwijs. Er wordt momenteel – zowel door overheden, bedrijven en in de praktijk – veel onderzoek gedaan naar de data-gedreven onderwijs en toetsing. Op de lange termijn zullen deze inspanningen leiden tot eenvoudige en efficiënte manieren om (real-time) data-gedreven onderwijs in het gehele onderwijs te implementeren.
Verder lezen? In het onderzoeksrapport worden per onderwerp een aantal links naar gerelateerde artikelen en publicaties vermeld. Deze vind je met betrekking tot bovenstaande trends op de pagina’s 11, 13, 15, 17, 19 en 21.
Denk jij dat dit Horizon-rapport een goede weergave geeft van aankomende trends in het Nederlandse onderwijs? Of denk je dat we er in Nederland toch net iets anders voor staan? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
