Meester Jeroen: ‘Programmeren is niet anders dan een taal leren’

‘Programmeren in de klas’ dat klinkt als… Programmeren kan iedereen leren?! 

‘Zeker, zo moeilijk is het niet. Programmeren is niet veel anders dan een taal als Engels leren.’

Interessant. Wat ging vooraf aan deze stap tot zzp-leerkracht programmeren?  

‘Ik heb een ICT-opleiding gedaan en had een eigen bedrijf. Na de verkoop van mijn bedrijf had ik veel vrije tijd. Regelmatig kwam ik op de basisschool van mijn kinderen waar ik techniek- en schaaklessen gaf en naar schaaktoernooien ging. Dat werd meer en meer, totdat de directeur op een dag zei: “Is gastdocent niet wat? Je hebt er feeling voor, vindt het leuk en het onderwijs heeft er wat aan!” De rest is geschiedenis.’

Leuk! Hoe maak je programmeren voor kinderen begrijpelijk? 

‘Ik begin de les altijd met de vraag: “Wat betekent programmeren en waar denk je aan bij het woord?” Dan kom je uit op een programma. Daarna leg ik uit dat je niet zomaar Nederlands kan beginnen te praten tegen een computer, omdat hij die taal niet spreekt. Daarom heb je een tolk nodig: de programmeertaal.’

Zo geef ik kinderen het voorbeeld dat ik een robot ben die een kop koffie voor de meester moet halen.

Hoe leg je ‘programmeertaal’ uit?

‘Op het bord schrijf ik eentjes en nullen, de taal die de computer spreekt. Daarna leg ik uit dat de nul staat voor “uit” en de een voor “aan”. Vervolgens doe ik het licht uit in de klas en laat ik de kinderen uitleggen of dat een nul of eentje betekent. In een computer zitten miljoenen van die aan- en uitschakelaartjes… “Is een computer dommer of slimmer dan wij?” Vaak antwoorden kinderen dat een computer slimmer is, toch is een computer net zo slim als een gloeilamp of tl-lamp.’

Denken we dan te moeilijk over programmeren? 

‘Ja, ons probleem is dat we te moeilijk denken. Bij programmeren moet je dat loslaten en simpeler denken. Denk in kleine stapjes. Zo geef ik kinderen het voorbeeld dat ik een robot ben die een kop koffie voor de meester moet halen. “Hoe kom ik bij het koffieapparaat?” De kinderen geven mij instructies: “Doe vijf stappen naar voren, een kwartslag naar links, etc.” Meestal gaat dat niet in een keer goed en laat ik me struikelen. Dit voorbeeld illustreert de kleine stapjes.’

Vanaf welke leeftijd is programmeren geschikt? 

‘Vanaf groep 6 zijn er kinderen die het kunnen, groep 7 en 8 gaat echt goed. Zo leg ik wat wiskunde van de brugklas als de x- en y-as uit. Ik werk met het programma Scratch. Bij de start van het spel maak je een achtergrond, voeg je een poppetje toe en dan beginnen we!’

Ik zie dat kinderen die normaal moeite hebben met concentratie, met programmeren wel geconcentreerd bezig zijn.

Kortom, programmeren is niet alleen voor slimme kinderen weggelegd? 

‘Juist niet! Sommige scholen programmeren met excellente of plusleerlingen. Ik zie dat kinderen die normaal moeite hebben met concentratie, met programmeren wel geconcentreerd bezig zijn. Ook op de kansscholen waar leerlingen vaak moeilijk te motiveren zijn vanwege een taalachterstand, kunnen kinderen dit wel. Dat maakt ze trots. Zo draagt programmeren bij aan het zelfvertrouwen. Verder komen kinderen die in een autistisch spectrum vallen bij programmeren met hun creativiteit goed tot hun recht.’

Hoe dan?  

‘Het bedenken van een nieuw spel is moeilijker dan het programmeren daarvan. Zo was recentelijk op het jeugdjournaal dat Minecraft vijftien jaar bestond en de bedenkers het voor twee miljard hadden verkocht. Zoiets vinden kinderen geweldig!’

Slaat programmeren ook goed aan omdat het dicht bij de belevingswereld staat? 

‘Zeker! Aan het eind van de les geef ik inlogaccounts mee zodat kinderen thuis verder aan de slag kunnen.’

Moet er meer aandacht komen voor dit vak? 

‘Sowieso. Ik geef kinderen een stukje digitale geletterdheid mee, wat één van de landelijke leerdoelen is. Daarom verkondig ik al lang: waarom geven jullie dit vak niet op de Pabo? Betere leermethodes voor digitale geletterdheid zijn broodnodig. Kinderen zijn niet dom. Ze hebben al lang gehoord dat ChatGPT in een handomdraai een spreekbeurt kan schrijven. Verbieden is geen oplossing, het onderwijs loopt daarop achter. Benader het positief: Wat kan je met AI doen? Neem ze daarin mee én benoem de gevaren. Wat is waar en wat niet?’

Als afsluiter: Heb je nog een tip voor scholen die programmeren willen oppakken?

‘Zorg dat je in ieder geval één leerkracht binnen je team hebt die een lesprogramma kan maken en de tijd heeft om zich goed voor te bereiden. Een leerkracht moet steeds een stapje op de kinderen voor lopen. Wat ik niet in één dag kan doen is differentiëren. Als je iedere week aan dit vak één of twee uur besteedt, of als ze klaar zijn met hun werk hiermee bezig kunnen, kan ieder kind op eigen tempo gaan ontdekken en zich ontplooien. Hartstikke leuk!’