Met een grote groep jongeren gaat het niet zo goed, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Zij lijden onder prestatiedruk, voelen zich opgejaagd en zijn eenzaam. De coronacrisis legt hier een vergrootglas op. Welke rol hebben scholen in het mentale welzijn van jongeren en zijn hier kansen te benutten? En hebben scholen voldoende zicht op psychische problemen van hun jongeren?
Angst, somberheid en prestatiedruk
Met een grote groep jongeren gaat het, ook al vóór corona, gewoon niet zo goed. Dat is de conclusie van onderzoeker Jolien Dopmeijer, die begin dit jaar promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam. In haar onderzoek nam ze een groep studenten op hogescholen en universiteiten onder de loep. Meer dan de helft van hen blijkt regelmatig last te hebben van angst- en somberheidsklachten, 40 procent voelt zich eenzaam en ruim 70 procent ervaart veel druk om te presteren. Deze zorgelijke cijfers verbazen Dopmeijer niet, zegt ze in gesprek met het dagblad NRC. De pandemie heeft er alleen maar een vergrootglas bovenop gelegd.
Stressklachten zijn een groeiend probleem
Stressklachten onder kinderen, jongeren en jongvolwassen zijn namelijk al jaren een groeiend probleem. Het lijden onder prestatiedruk treft kinderen soms al op de basisschool, en volgens het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid komt dat steeds vaker voor. Als oorzaak wordt de prestatiemaatschappij genoemd; kinderen moeten tegenwoordig overal goed in zijn. Wat betreft studenten geldt dat hun mentale welzijn het sterkst samenhangt met de mate waarin zij zich thuis voelen; de zogenaamde ‘sense of belonging’. Dit wordt gevolgd door invloed van prestatiedruk en eenzaamheid.
Extra ondersteuning
Met de NPO-gelden worden aanvullende maatregelen genomen om het psychische welzijn van jongeren te verbeteren. Zo zet Fontys extra studentondersteuners in. Dit geldt ook voor mbo-instellingen. Het Summa College en Albeda College, bijvoorbeeld, zien een duidelijke toename in studenten met psychische problemen. Zij constateren met name eenzaamheid en somberheid. In reactie hierop hebben ze onder andere het schoolmaatschappelijk werk en de GGZ-ondersteuning uitgebreid.
Veilige basis
Gezondheidswetenschapper Heidi van den Hout zag als voormalig docent en onderwijsontwikkelaar hoe belangrijk het is dat psychische problemen op school gesignaleerd worden. ‘De hoofdzaak van een school is om een veilige basis te zijn voor een scholier; om te leren, sociale aansluiting te vinden en zich persoonlijk te ontwikkelen. In dat laatste is nog meer winst te behalen’, zegt zij.
Hoewel op vrijwel alle scholen verschillende vormen van student- of leerlingbegeleiding zijn, kun je de aanpak nog meer richten op preventie, vindt Van den Hout. ‘Het is eigenlijk al te laat als een student naar de studentenpsycholoog moet, want problemen kunnen in dat stadium al zorgen voor ziekteverzuim en uitval van de scholier. Vroege identificatie is zo belangrijk.’ Leerkrachten en docenten kunnen hierin veel meer betekenen dan zij misschien denken. ‘Het gaat dan om de signalerende rol vervullen en eventueel doorverwijzen.’ Toch lijkt het omgaan met moeilijke thema’s op school vaak lastig, merkt zij.
Verlies
‘Alle mentale klachten hebben verlies als consequentie’, zegt Van den Hout, die gespecialiseerd is in dit thema. ‘Verlies van gezondheid of van je sociale leven, bijvoorbeeld. Zaken die tijdens corona alleen maar meer naar de oppervlakte zijn komen drijven.’ Toch leren we volgens haar amper met dit verlies omgaan en ook op de beroepsopleidingen, zoals de pabo, kan er meer aandacht aan worden besteed. ‘Alle opleidingen zouden kennisaanbod moeten hebben rondom het signaleren van psychische problemen, het luisteren hiernaar en het bespreekbaar maken van moeilijke thema’s zoals verlies.’
Praktische tips
Het is helemaal niet zo moeilijk om psychisch welzijn onder de aandacht te brengen op school, vindt Van den Hout. Voor leerkrachten en docenten geldt dat kleine stappen al grote impact kunnen hebben. ‘Kom bijvoorbeeld vijf minuten eerder naar je les en zet je deur open. Laat leerlingen zien dat er een contactmoment is: ben zichtbaar. Zij kunnen zich alleen kwetsbaar opstellen bij iemand die ze kennen en vertrouwen.’
Op grotere schaal pleit Van den Hout voor het structureel in huis halen van kennis en expertise, bijvoorbeeld door welzijnscoördinatoren aan te stellen. ‘Kijk wat er al is voor studenten en docenten qua welzijn, wat de behoeftes zijn en wat op basis daarvan moet worden ontwikkeld.’ Alleen als álle scholen zich bewust worden van hun belangrijke rol binnen dit thema en investeren in kennis voor onderwijspersoneel én scholieren, kan het probleem bij de kern worden aangepakt, vindt zij. ‘Laat welzijn tot het DNA van de school behoren.’
Constateer jij ook stressklachten, eenzaamheid, angst en somberheid onder jouw leerlingen? Hoe ga jij ermee om? Deel je ervaringen en/of tips met ons via onderstaand reactieformulier.
