Op welke wijze houdt Malmberg rekening met multiperspectiviteit in het lesmateriaal?
Onlangs was er ophef over het aanpassen van teksten in bijvoorbeeld de boeken van Roald Dahl. Uitgeverijen blijken gebruik te maken van zogenaamde ‘sensitivity readers’ om teksten te screenen op inhoud die mogelijk mensen of groepen mensen kwetst. Wat doet een sensitivity reader eigenlijk? Maakt Malmberg hier ook gebruik van? Hoe kan zo’n screening bijdragen aan de kwaliteit van het lesmateriaal?
Thuis voelen in lesmateriaal
Diversiteit en inclusiviteit zijn belangrijke thema’s bij Malmberg. Wanneer een leerling zich herkent in het lesmateriaal kan die zich de stof beter eigen maken. Daarom vindt Malmberg representatie belangrijk; iedere leerling en student moet zich thuis kunnen voelen in ons lesmateriaal. Om dat te bereiken betrekt ook Malmberg meelezers bij het ontwikkelen van lesmateriaal. Deze meelezers worden soms ook sensitivity readers genoemd. Omdat de invulling van deze functie wel eens wordt verward met censureren, is het goed om te weten wat een meelezer nou precies doet.
Meelezers zijn allereerst goed thuis in het betreffende vakgebied. Ze hebben zich daarnaast ook verdiept in ontwikkelingen rondom die representativiteit in hun vakgebied, zowel vanuit maatschappelijk als vanuit wetenschappelijk oogpunt. De meelezers bij Malmberg letten bij hun werk op woordgebruik, de afbeeldingen en de gekozen voorbeelden.
Verschillende perspectieven
Aardrijkskundedocent Roberto Breeveld is een van deze meelezers. ‘Je krijgt een rijkere methode als je de lesstof vanuit meerdere invalshoeken beschrijft,’ legt Breeveld enthousiast uit. ‘Bij aardrijkskunde hebben we te maken met veel zienswijzen, dat zie je bijvoorbeeld aan denkbeelden of weergaven die nog komen uit de koloniale tijd. Als het gaat om taalgebruik zijn er tegenwoordig andere begrippen of verwoordingen die beter passen bij waar leerlingen nu staan.’ Neem bijvoorbeeld het centrum-periferie-model. Dit is een model uit de geografie dat onlangs ter discussie is komen te staan: het woord centrum suggereert dat alles draait om de rijke westerse landen. Een meelezer is alert op zulke verborgen of veranderende implicaties van taalgebruik.
Zo’n term wordt in een methode overigens niet zomaar aangepast. Er kunnen goede redenen zijn om een bepaalde formulering toch te handhaven. Denk aan een examenprogramma of de traditie van een vak. Als methodemaker kun je er wél voor kiezen hier dan nuance in aan te brengen of meer context te bieden, bijvoorbeeld door leerlingen er in een opdracht over na te laten denken.
Inclusiever schrijven
Breeveld werkt samen met de auteurs en de eindredactie van lesmethodes. ‘We bespreken hoe we de veranderingen in de wereld zo goed mogelijk kunnen weergeven. Dat willen we bereiken zonder mensen te kwetsen of buiten te sluiten. Niet om dingen te verbieden, maar om te kijken hoe we inclusiever kunnen schrijven,’ voegt hij toe. ‘Taal verandert en ontwikkelt zich,’ stelt Breeveld. ‘Als je bij het onderwijs van morgen wilt aansluiten, dan moet je je daarin blijven ontwikkelen. Daarom is het belangrijk om voortdurend naar de teksten en afbeeldingen in methodes te kijken en die te blijven verrijken met nieuwe inzichten.’
Deze inzichten komen op allerlei manieren tot stand. Wetenschappelijk inzichten en rapporten kunnen een aanleiding zijn om na te denken over het gekozen perspectief bij de behandeling van het betreffende onderwerp. Denk bijvoorbeeld aan het rapport van de Commissie Bussemaker over de weergave van het koloniale verleden in Indonesië. Voor zover we dat al niet deden, zijn dat soort onderzoeken aanleiding om na te denken over het gekozen perspectief bij de behandeling van dat onderwerp.
Multiperspectiviteit en representatie belangrijk in lesmateriaal
Door op mogelijk verouderde of stereotyperende beelden binnen de methodes te letten, zorgt Malmberg ervoor dat er een brede wereld wordt getoond in het lesmateriaal. Malmberg haalt geen dingen weg, maar laat juist méér zien om een bredere context te bieden en meer inzicht te geven. Het gaat verder dan het vervangen van termen en beelden of een aanpassing van het taalgebruik.
Daarnaast onderschrijft wetenschappelijk onderzoek dat kinderen beter leren als zij hun eigen levensomstandigheden en zichzelf herkennen in het lesmateriaal. Als leerlingen zich verbonden voelen met de situatie, kunnen ze zich beter inleven. Leerlingen presteren meetbaar beter als ze het gevoel hebben betrokken te zijn, in plaats van uitgesloten. Het is dus belangrijk dat een diversiteit aan perspectieven en herkenbare situaties voorkomen in lesmateriaal.
Kansengelijkheid
Inclusievere teksten en afbeeldingen in lesmethodes dragen bij aan kansengelijkheid. Het doel van onderwijs is dat kinderen zich ontwikkelen als individuen en hun eigen capaciteiten ontdekken. Malmberg ondersteunt dit doel. Om leerlingen te laten zien dat ze hun eigen talenten kunnen ontwikkelen, laat Malmberg zien hoe elke leerling kansen heeft om hun eigen dromen waar te maken.
Kennis van de wereld is nodig om later zelfstandig een goed leven op te bouwen, ook de wereld die zij nog niet zo goed kennen. Zo doen kinderen veelzijdige en rijke kennis op om zich sterker in de wereld te kunnen positioneren.
