Sommige leerkrachten doen niets liever dan muziekles geven, maar veel andere leerkrachten vinden het spannend. Het KVB-model kan je houvast geven. Het klinkt nu misschien nog onbekend, maar aan het einde van dit artikel weet je hoe je deze kennis morgen al kunt inzetten
Bij mijn eerste muziekles stond ik met knikkende knieën voor de klas. Op een paar valse noten na werd het een ontzettend leuke les. Samen hadden we plezier en er was ruimte om te spelen. Muziek is namelijk meer dan alleen zingen. Het gaat over luisteren, spelen, bewegen, lezen en noteren, componeren en improviseren.
Muziek bestaat volgens het SLO uit drie elementen: klank, vorm en betekenis, die elkaar beïnvloeden. De elementen vormen de basis van het KVB-model. Elk element kun je apart of gecombineerd met een ander element oefenen en er een energieke en creatieve muziekles mee geven.
Element 1: klank
Klank is onder te verdelen in vier soorten klanken.
Toonduur: maat, ritme en tempo
Oefen toonduur door in de maat te lopen of te klappen. Klap een ritme voor en laat de kinderen dit nadoen. Of geef de kinderen bouwstenen: noten met woorden eraan gekoppeld. Denk bijvoorbeeld aan boe-ken │ kleur-pot-lo-den │ la-de-kast. Klap altijd minstens twee noten achter elkaar. Dan blijft de lengte van een noot hoorbaar.
Toonhoogte: melodie, harmonie en akkoorden
Je hoeft geen toonladder te spelen om bezig te zijn met toonhoogte. Horen de kinderen het verschil tussen hoog en laag? Laat ze bewegen op hoog en laag. Experimenteer met Google Chrome Music lab: kinderen van alle leeftijden maken hiermee muziek. Ze gebruiken kleuren om met een melodie te experimenteren. Zo componeren kinderen zelf op een laagdrempelige manier een muziekstuk.
Toonsterkte: volume en dynamiek
Hard of zacht? Kinderen kiezen vaak voor hard. Teken op het digibord een groot en een klein vierkant. Laat de kinderen er steeds meer aan toevoegen. Klap of speel dit dan samen. Voeg voor extra uitdaging ook driehoeken en rondjes toe. Elke vorm is een instrument. Zo speel je eenvoudig met drie verschillende instrumenten – denk aan trommels, woodblocks en djembés – verschillende toonsterktes in hetzelfde ritme. Jij bewaakt het rimte en de kinderen volgen hun eigen vormen.
Klankkleur: het karakter van een klank
De zachte klank van een triangel en de harde slagen van de trom hebben elk hun eigen boodschap. Kies een verhaal of laat de kinderen een verhaal schrijven. Tijdens het voorlezen bespelen de kinderen de instrumenten om het gevoel van het verhaal te versterken.
Element 2: vorm
Elk muziekstuk, van klassiek tot popmuziek, kent een opbouw. Denk aan de populaire Eftelingmuziek: die liedjes laten heel duidelijk zien hoe een herhaling van hetzelfde deuntje fijn kan zijn.
Als je heel goed luistert, hoor je dat de muziek soms toch niet helemaal hetzelfde is. Soms is er een trompet toegevoegd of is een melodie veranderd. Dat noemen we een variatie.
Soms verandert de muziek plotseling flink, het hele ritme is anders en de sfeer slaat om. Zo’n contrast zorgt ervoor dat je geboeid blijft luisteren.
Neem de klas mee in het nieuwsgierig luisteren naar een stuk. Wedden dat ze op het puntje van hun stoel zitten? Kunnen de kinderen zelf ook muziek maken met een herhaling, variatie of contrast?
Element 3: betekenis
Een grote kracht van muziek is dat het verhalen kan vertellen, dat het emotie kan losmaken. Kinderen kunnen zelf betekenis aan muziek geven door iets te componeren en te schrijven. Ook luisteren naar een stuk van een ander is een leerzame les. Welke betekenis geven de kinderen aan De vier seizoenen van Vivaldi als niet wordt verteld waar het over gaat? Laat de kinderen tekenen wat ze horen en fantaseren over wat er kan gebeuren. Of doe het precies andersom: vertel ze wat er gebeurt in de filmmuziek van een animatie. Tip: Disneys Fantasia 2000 bestaat uit allerlei korte muziekstukken met beelden die passen bij de muziek.
Tips
- Schaf een muziekmethode aan die helpt met het opbouwen van een muziekles.
- Kies lessen waar jij enthousiast van wordt, de kinderen voelen dat.
- Herhaal na je muziekles de activiteit tijdens een energizer. Tussendoor een ritme klappen of een liedje zingen doet wonderen!
Anouk Meijer is leerkracht in het basisonderwijs geweest. Daarnaast is ze vakspecialist muziek en heeft ze de master ecologische pedagogiek gevolgd.
