Bezuinigingen en focus op basisvaardigheden
Op Prinsjesdag 2024 presenteerde het kabinet-Schoof haar plannen voor het komende jaar. Voor het onderwijs betekent dit een combinatie van bezuinigingen en een hernieuwde focus op basisvaardigheden. De plannen raken het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs op verschillende manieren. In dit artikel bespreken we de belangrijkste punten uit de onderwijsbegroting en de Troonrede voor 2025.
Bezuinigingen in het onderwijs
De OCW-begroting staat voor forse bezuinigingen. In 2025 wordt er €430 miljoen bezuinigd, oplopend tot €1,9 miljard in 2028.Hoewel het grootste deel van deze bezuinigingen het hoger onderwijs treft, ontkomen ook het primair en voortgezet onderwijs er niet aan.
Enkele concrete bezuinigingsmaatregelen zijn:
- Afschaffing subsidie brede brugklassen: De subsidie voor heterogene brugklassen in het voortgezet onderwijs wordt volledig geschrapt, wat het kabinet een besparing van €55 miljoen per jaar oplevert.
- Korting op Programma School & Omgeving: Het programma voor de ‘rijke schooldag’ wordt met €155 miljoen gekort vanaf 2026. Het programma blijft in afgeslankte vorm behouden voor scholen met leerlingen met relatief grote achterstanden.
- Bezuiniging op gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid: De budgetten voor onder andere schakelklassen en zomerscholen worden gekort met 10%.
- Functiemix-regeling: Er wordt bezuinigd op de functiemix-regeling voor leraren op middelbare scholen in de Randstad, bedoeld om docenten te behouden in de regio waar de lerarentekorten het grootst zijn. Dit levert een besparing op van 75 miljoen per jaar vanaf 2026.
- Subsidietaakstelling: Er komt een bezuiniging van ruim 360 miljoen aan subsidies op de OCW-begroting, waarvan 150 miljoen wordt weggehaald bij het budget voor praktijkleren.
In totaal gaat het om meer dan 900 miljoen euro aan structurele bezuinigingen, als volgt verdeeld:
- Primair onderwijs: 260 miljoen euro
- Voortgezet onderwijs: 495 miljoen euro
- Middelbaar beroepsonderwijs: 173 miljoen euro
Kritiek onderwijsorganisaties
Deze bezuinigingen hebben geleid tot kritiek van onderwijsorganisaties. AOb-voorzitter Tamar van Gelder heeft acties aangekondigd, waarbij stakingen niet worden uitgesloten. AOb-bestuurder Jelmer Evers noemt de bezuiniging op de functiemix-regeling “klinkklare onzin“ en stelt dat het “Randstadje pesten“ is.
Deze kritiek weerspiegelt een bredere bezorgdheid in het onderwijsveld over de impact van de bezuinigingen op de onderwijskwaliteit.
Positieve maatregelen en uitgaven
Tegenover deze bezuinigingen staan enkele uitgaven ter waarde van in totaal 195 miljoen euro. Deze omvatten:
- Voortzetting schoolmaaltijdenprogramma: Er wordt jaarlijks €135 miljoen uitgetrokken voor schoolmaaltijden, wat wel minder is dan de 166 miljoen euro die er dit jaar voor beschikbaar is gesteld
- Compensatie btw-verhoging op schoolboeken: Het kabinet trekt €58,5 miljoen uit om de btw-verhoging op schoolboeken te compenseren in het po en vo. Voor het mbo is €1,5 miljoen per jaar beschikbaar voor leermiddelen voor basisvaardigheden voor studenten onder de 18 jaar.
Deze uitgaven verzachten de impact van de bezuinigingen enigszins, maar compenseren deze niet volledig.
Focus op basisvaardigheden
Ondanks de bezuinigingen legt het kabinet sterk de nadruk op het verbeteren van de basisvaardigheden. In de Troonrede benadrukt de regering het belang van lezen, schrijven en rekenen.
Het kabinet komt in het voorjaar van 2025 met een Herstelplan kwaliteit onderwijs waarin geen ruimte meer is voor ‘goedbedoelde extra opdrachten’. Deze formulering roept vragen op over welke initiatieven het kabinet precies als ‘goedbedoeld’ maar overbodig beschouwt.
Het herstelplan zal zich richten op:
- Verbetering van lees-, schrijf- en rekenvaardigheden
- Aanpak van het lerarentekort
- Bijspijkeren van basisvaardigheden in het mbo voor leerlingen die het vo verlaten met onvoldoende niveau.
Staatssecretaris Mariëlle Paul bevestigt dat het verbeteren van deze basisvaardigheden bovenaan haar prioriteitenlijst staat.
Toekomstperspectief en uitdagingen
Het kabinet streeft naar een langetermijnvisie op onderwijs, met rust en continuïteit als belangrijke pijlers. Tegelijkertijd zijn er grote uitdagingen, zoals:
- Personeelstekorten: Het lerarentekort blijft een urgent probleem dat het kabinet wil aanpakken als onderdeel van het Herstelplan kwaliteit onderwijs.
- Kwaliteitsverbetering: De focus op basisvaardigheden is een reactie op de dalende onderwijsprestaties waar de Onderwijsinspectie al jaren voor waarschuwt.
- Uitvoerbaarheid van beleid: Minister Bruins erkent dat de invulling van de bezuinigingen nog niet in alle gevallen vastligt en benadrukt het belang van samenwerking met het onderwijsveld om verstandige keuzes te maken.
Gemengd beeld
De onderwijsplannen voor 2025 laten een gemengd beeld zien. Enerzijds zijn er forse bezuinigingen die het onderwijs onder druk zetten, anderzijds is er een duidelijke focus op het verbeteren van basisvaardigheden. De komende tijd zal moeten uitwijzen hoe deze plannen in de praktijk uitpakken en of ze daadwerkelijk bijdragen aan een verbetering van de onderwijskwaliteit in Nederland.
