Nog altijd ligt er een behoorlijke last op de schouders van leerlingen om een zo hoog mogelijke opleiding te af te ronden. Misschien ingegeven door de wens van ouders, maar vaak is het ook een kwestie van sociale druk vanuit de maatschappij. Wanneer het gewenste niveau voor een leerling niet haalbaar dreigt te zijn, worden hulptroepen ingeschakeld: bijles, huiswerkbegeleiding of examentraining. Dit zogenaamde schaduwonderwijs krijgt een steeds grotere positie, maar deze aanvullende ondersteuning heeft ook een keerzijde.
De afgelopen jaren zijn er steeds meer signalen dat leerlingen in Nederland in toenemende mate gebruikmaken van schaduwonderwijs. Het CBS berekende dat de jaarlijkse huishouduitgaven aan schaduwonderwijs in twintig jaar tijd stegen tot zo’n 200 miljoen euro. Naar schatting maakt tegenwoordig één op de drie gezinnen met kinderen in het voortgezet onderwijs gebruik van een vorm van schaduwonderwijs.
Toenemende druk
Een van de oorzaken van deze groei is de toenemende prestatiedruk die leerlingen ervaren om een zo hoog mogelijke opleiding te behalen. Ouders en leerlingen zijn hierbij geneigd steeds meer uit de kast te halen om de beste resultaten te behalen. Schaduwonderwijs wordt dan bijvoorbeeld ingezet als een leerling dreigt te blijven zitten, dreigt af te zakken naar een lager onderwijsniveau, of wanneer gevreesd wordt dat het schooladvies in groep 8 tegen zal vallen. Deze bijles, huiswerkbegeleiding of examentraining worden veelal gedaan door commerciële bureaus.
Achter de oren krabben
Jeroen Goes, voorzitter van scholengemeenschap Fluvium, geeft leiding aan twintig scholen in de Betuwe. In zijn 25 jaar in het onderwijs heeft hij zelf ervaren dat het schaduwonderwijs een enorme vlucht heeft genomen. ‘De nadruk is steeds meer komen te liggen op presteren en het krijgen van hogere diploma’s. Het is tegenwoordig de maatschappelijke tendens dat je dan pas geslaagd bent in het leven. Als een school een hoog percentage kinderen heeft dat naar schaduwonderwijs gaat, dan moet de schooldirecteur zich eens goed achter de oren krabben. Vroeger vertrouwden ouders veel meer op de kwaliteit van de school. Dat het nu anders is, is ook wel terecht als je kijkt naar de staat van het onderwijs. Daar wordt aan getwijfeld. En dat moeten we op orde brengen.’
Kansongelijkheid
Uit onderzoek blijkt ook dat het vooral kinderen van hoger opgeleide ouders zijn die gebruikmaken van schaduwonderwijs. ‘Die ouders weten de weg en kunnen het zich veroorloven’, zegt Alida Oppers, inspecteur-generaal van de onderwijsinspectie. ‘Dat vergroot de kansenongelijkheid tussen leerlingen.’ De coronacrisis heeft de verschillen tussen leerlingen verder uitvergroot, zegt de onderwijsinspectie. Basisschoolleerlingen hebben het afgelopen jaar vrijwel allemaal minder geleerd dan de jaren ervoor, maar leerlingen met een lage en gemiddelde sociaaleconomische status liepen de meeste vertraging op. En de ouders van die kinderen kunnen nu juist de commerciële onderwijsondersteuning niet betalen.
Leerachterstanden
De vraag naar schaduwonderwijs neemt extra toe door corona, is de verwachting. Ouders zien dat hun kind door de lockdowns een achterstand heeft opgelopen met rekenen en schrijven en willen de schade snel herstellen. Inmiddels is tot iedereen doorgedrongen dat de lockdowns tot serieuze achterstanden bij schoolkinderen kunnen leiden of dat al hebben gedaan. Jiles Luyt, succesvol ondernemer op het gebied van huiswerkbegeleiding geeft aan: ‘Ouders openden Magister en zagen tot hun schrik dat de laatst ingevoerde cijfers van hun kind alweer van een paar maanden geleden dateerden. Die gingen zich zorgen maken en begonnen ons te bellen.’ Vanaf september, oktober 2020 zag hij de vraag weer flink aantrekken.
Gaten in het reguliere onderwijs
De coronacrisis kan een keerpunt zijn, denkt de inspectie: ‘Corona werkt als een hefboom. Iedereen is met de neus op de feiten gedrukt en ziet hoe groot de schade is. Dat maakt dat we nu een unieke kans hebben om écht in te grijpen. Er is draagvlak én geld.’ In de Staat van het Onderwijs roept de inspectie op om méér te doen dan alleen de achterstanden inhalen. Het advies is om een belangrijk deel van de miljarden te besteden aan bijscholing van leraren en schoolleiders. Het oprukkend schaduwonderwijs lijkt een compensatie te zijn voor de gaten die in het reguliere onderwijs zijn gevallen. ‘Bijscholing kan een oplossing zijn voor leerlingen’, zegt inspecteur-generaal van de Onderwijsinspectie Alida Oppers hierover. ‘We willen niemand dat recht ontzeggen. Maar tegelijkertijd zou het reguliere onderwijs de markt niet nodig moeten hebben.’
Hoeveel leerlingen uit jouw klas volgen een vorm van schaduwonderwijs zoals bijles, huiswerkbegeleiding of examentraining? En is dit aantal toegenomen het laatste jaar? Laat het ons weten via het reactieformulier.
