Wat is een goede les? En wat doet een effectieve leraar? Martie Slooter beschrijft dit in haar nieuwe boek De zes rollen van de leraar. Dit artikel gaat in op de zesde rol: die van coach. De coach is een ervaren leraar die focust op het leerproces van de individuele leerling.
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het belangrijk is dat je leerlingen coacht, zodat ze uiteindelijk zelfstandig kunnen leren (zelfregulatie). Als coach leer je leerlingen verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces, zonder hen los te laten. Dit verhoogt het leerrendement.
Verdieping van de vijf rollen
Coach ben je doorgaans niet zomaar; er is veel leservaring voor nodig. Als coach ken en beheers je de vijf rollen van de leraar: je bezit de kennis, begrijpt de achterliggende gedachte en bedoeling ervan en kunt de vaardigheden in verschillende situaties effectief inzetten. De coachrol is in feite een verdieping; alle vijf rollen kun je vormgeven vanuit een coachend perspectief. De coach is een excellente leraar. Zo heb je geen moeite meer met het creëren van een goede (werk)orde en een veilig klimaat. Ook reflecteer je voortdurend op je eigen handelen en past dit aan als het nodig is.
Concreet gedrag
Slooter beschrijft concreet gedrag van de coach:
- Je voert individuele gesprekken met leerlingen, waarin je focust op de doelen, het leerproces en de leerinhoud;
- Je observeert en je stelt veel (verdiepende) vragen;
- Je laat de leerling hardop denken. Zo krijg je inzicht in hoe hij denkt en leert;
- Je reflecteert samen met de leerling op de leervaardigheden: de cognitieve, metacognitieve en affectieve vaardigheden, die nodig zijn om tot zelfregulerend leren te komen;
- Je geeft ontwikkelingsgerichte feedback, zodat de leerling gaat nadenken over hoe hij het leren aanpakt. Samen zoeken jullie naar de oorzaken van succes en falen en onderzoeken jullie verbetermogelijkheden;
- Je geeft gepersonaliseerd leren vorm. Dat betekent dat je een individuele leerroute kunt aanbieden en samen met de leerling een programma op maat uitstippelt.
En de leerling? Als jij effectief bent, kan de leerling zijn eigen leerdoelen bepalen en behalen en problemen zelfstandig oplossen. De leerling is uiteindelijk zelfregulerend.
Tips voor het coachingsgesprek
Een belangrijke vaardigheid van de coach is het voeren van een coachingsgesprek. Ook in een traditionele onderwijssetting kun je hiermee aan de slag, bijvoorbeeld als mentor. Enkele tips:
- Stem aan het begin van het gesprek af op de leerling, zowel verbaal als non-verbaal.
- Stel een uitnodigende startvraag en laat de leerling indien nodig stoom afblazen.
- Help de leerling een hulpvraag te concretiseren, door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Waar wil je in dit gesprek een antwoord op?’
- Reflecteer op een concrete situatie: ‘Toen je vastliep: wat had je daarvoor precies gedaan?’
- Stimuleer de creativiteit van de leerling, door hem te laten nadenken over alternatieven voor zijn aanpak.
- Laat de leerling doelen formuleren en een stappenplan maken om deze te bereiken.
Over De zes rollen van de leraar
Martie Slooter maakt in haar nieuwe boek duidelijk dat iedere leraar in het voortgezet onderwijs zes rollen vervult: die van (1) gastheer, (2) presentator, (3) didacticus, (4) pedagoog, (5) afsluiter en (6) coach. Elke rol kun je aanleren en in elke rol kun je je verder ontwikkelen. De rode draad door het boek is dat je aan het gedrag van jouw leerlingen kunt zien of je effectief bent; ze zijn als een spiegel voor jou. Reflecteren op de interactie tussen jou en je leerlingen is dan ook cruciaal, want daar leer je van. Ook is het belangrijk stil te staan bij jouw overtuigingen: wat vind jij belangrijk in jouw rol en wie wil je zijn als leraar?
Hoe zet jij jouw coachende vaardigheden in? En zie je aan jouw leerlingen welk effect dit heeft?
