Ontwikkelingspsycholoog Anna van Duijvenvoorde onderzoekt de samenhang tussen puberteit, hersenontwikkeling en sociaal leren. In de Volkskrant vertelt ze waarom het sluiten van de scholen, in verband met corona, op leerlingen een grote impact kan hebben. Terugkijkend op deze coronaperiode vragen we ons af: was er genoeg aandacht voor sociale interactie als belangrijk element in de ontwikkeling van leerlingen?
Eerder schreven we al over de impact van de coronamaatregelen op het puberbrein. Ondertussen is er ook uitgebreider onderzoek naar gedaan. Anna van Duijvenvoorde kijkt kritisch naar het thuisonderwijs. Een half jaar geen regulier onderwijs volgen is een lange periode. Zij wijst vooral op het gebrek aan sociale contacten, vanwege het belang daarvan voor de sociale ontwikkeling.
Een half jaar niet naar school
Een tijd lang niet of nauwelijks naar school gaan kan er behoorlijk inhakken. Daar leer je hoe je je gedraagt in een sociale omgeving. Niet door een vak of in de les, maar vooral door contact met leeftijdsgenoten. Je leert bijvoorbeeld met wie je kunt samenwerken, bij wie je terecht kunt met vragen en hoe je je gedrag aanpast op basis van de reacties van anderen. De kennis die je in deze periode opdoet om je te staande te houden in een sociale omgeving, is onmisbaar voor een succesvolle carrière, maar ook om simpelweg goed in je vel te zitten.
Sociaal leren
Van Duijvenvoorde onderzoekt hoe jongeren hun gedrag aanpassen op basis van het gedrag van mensen in hun omgeving en wat de invloed daarvan is op de hersenontwikkeling. Ze noemt de puberteit ‘een kansrijke maar gevoelige periode’. Jongeren hebben, in vergelijking met volwassenen, een sterkere reactie op afwijzing of bevestiging. De vraag is hoe ze hun gedrag daarop aanpassen. Uit onderzoek is al gebleken dat jongeren ook leren door het gedrag van leeftijdsgenoten te observeren. Het puberbrein is flexibel en daardoor kunnen jongeren zich makkelijker aanpassen. Een goed moment dus om te leren. Maar vanwege de ontwikkeling die de hersenen nog doormaken, is de pubertijd ook een periode waarin jongeren kunnen ontsporen.
Hersenontwikkeling en corona
Dat jongeren contact met leeftijdsgenoten nodig hebben voor hun ontwikkeling is duidelijk. Het precieze effect van corona op het puberbrein is moeilijk te meten. Niet alle leerlingen zijn hetzelfde. Bovendien wisselt de uitwerking van een lockdown op gedrag en hersenontwikkeling per persoon. Leerlingen zitten evenmin stil: via de sociale media hebben zij voortdurend contact met elkaar. Een half jaar is een flinke hap uit hun groeiperiode, maar het puberbrein ontwikkelt zich door tot ze 25 zijn. In de meeste gevallen blijft er voldoende tijd over om van leeftijdsgenoten te leren. Langetermijneffecten van de schoolsluiting op de hersenontwikkeling van jongeren zijn niet bekend.
Interactie in de digitale les
Interactie in de online les is onmisbaar. Natuurlijk kunnen Zoom of Teams het directe contact niet vervangen. Maar als je in de lesopbouw rekening hebt gehouden met hun behoefte aan sociaal contact, dan heb je de leerlingen door een lastige periode heen geholpen. Zo draag je bij aan hun ontwikkeling. Wat belangrijk blijkt, is niet alleen in te zetten op de interactie tussen jou en de leerlingen, maar vooral ook tussen leerlingen onderling. Afwachten is in ieder geval geen goed idee; hersenontwikkeling is een dynamisch proces en jongeren ontwikkelen zich juist door te doen. Het stimuleren van digitaal sociaal contact is mede daarom zo belangrijk. Leerlingen laten samenwerken op afstand kan bijvoorbeeld met deze digitale tools. En kijk ook eens welke kansen social media bieden.
