Wat doe je als een jonge leerling een hele vervelende of juist vreugdevolle gebeurtenis meemaakt? Zoals dood of ziekte, de komst van een broertje of zusje of verliefd worden? ‘Maak het onderwerp bespreekbaar met poëzie’, zegt lerares Saskia Schuitema uit ervaring. Met haar afstudeeronderzoek en gedichtenbundel ‘Van begin tot eind’ won ze in oktober de Onderwijstoptalentprijs, tijdens de Nationale Onderwijsweek 2021. We interviewden haar over haar onderzoek.
Saskia Schuitema deed voor haar afstudeerproject onderzoek naar hoe je poëzie kunt inzetten bij het bespreekbaar maken van ‘existentiële levenservaringen’ bij jonge kinderen. Met andere woorden: gebeurtenissen die veel impact hebben, zowel negatief als positief. ‘Het is belangrijk dat je daarover praat, ook in de klas, maar we weten soms niet goed hoe we dat moeten doen. Met poëzie kun je het gesprek op een mooie manier openen.’
Taboes doorbreken met poëzie
Met de dichtbundel ‘Van begin tot eind’, het resultaat van haar afstudeeronderzoek, wil ze ‘moeilijke’ onderwerpen in de klas bespreekbaar maken en het taboe rondom deze onderwerpen doorbreken. In de dichtbundel komen allerlei gebeurtenissen aan bod. Denk aan de dood, vriendschap, feest, huisdieren, liefde, scheiding, geweld, ziekte en geboorte. Bij feest zijn er bijvoorbeeld gedichten over verjaardag, Sinterklaas en kerst. ‘Ik heb onderzocht welke thema’s voor kinderen belangrijk zijn. Dat waren bij feest overduidelijk deze drie. Die thema’s gebruikte ik als basis en ik koppelde ze aan mijn eigen ervaring en die van kinderen in de klas. Ik ben elke dag bezig met de leefwereld van kinderen, dus in de klas heb ik veel inspiratie opgedaan.’ Alle gedichten in de bundel heeft Saskia namelijk zelf geschreven en ook de illustraties heeft ze gemaakt. ‘Bij sommige gedichten duurde het maanden voordat ze uit mijn pen rolden. Dan was de inspiratie er gewoon niet. En de ene keer schreef ik eerst het gedicht, een andere keer maakte ik eerst de illustratie.’
Onderwijstoptalent van het jaar
De dichtbundel heeft ervoor gezorgd dat ze in oktober de Onderwijstoptalentprijs heeft gewonnen tijdens de Nationale Onderwijsweek 2021. ‘Een enorme verrassing. Ik was met nog 27 andere collega-studenten genomineerd. Ik had nooit gedacht dat ik een van de twee winnaars zou worden. Veel mensen vinden poëzie wat zweverig, maar de jury vond mijn onderwerp juist gedurfd.’ In het juryrapport staan lovende woorden: ‘De keuze voor het onderwerp poëzie is origineel en ook gedurfd omdat het onderwerp minder ‘in’ is. Saskia weet hoofd en hart op mooie wijze te verbinden. Universeel en persoonlijk raken elkaar. Hier spreekt een docente met passie voor haar vak.’ Voor Saskia is het winnen van de prijs de kers op de taart. ‘In dit afstudeeronderzoek zit anderhalf jaar werk. Het is heel bijzonder om het op deze manier af te sluiten.’
Ruimte om een vraag te stellen
De keuze voor een onderzoek naar poëzie kwam niet helemaal uit de lucht vallen. ‘Toen ik zelf in groep 5 zat, had ik een juf die veel gedichten voorlas, bijvoorbeeld van Annie M.G. Schmidt. Sindsdien heb ik een passie voor poëzie. Poëzie heeft veel ruimte voor interpretatie en dat geeft kinderen de ruimte hun eigen ervaring eraan te koppelen. Door open met elkaar over een onderwerp te praten voelen leerlingen zich gehoord en gezien. Vaak is dat het enige dat ze nodig hebben. Kinderen zoeken meestal niet naar een antwoord op de vraag, maar naar de ruimte om de vraag te stellen.’
Dichtbundel zorgt voor herkenning bij leerlingen
De dichtbundel van Saskia staat in het klaslokaal van groep 4 van CBS het Klaverblad in Leeuwarden. Ze geeft daar les aan hoogbegaafde kinderen. De dichtbundel wordt in de klas vaak gebruikt. ‘Ik kijk altijd welk gedicht past bij de situatie. Soms lezen we een gedicht klassikaal, maar soms ook in een klein groepje. Ik vind het heel belangrijk dat leerlingen zich veilig voelen. Als er iemand jarig is, lees ik altijd het gedicht ‘Vier je levensdag’. De jarige leerling voelt zich dan speciaal, maar ook de andere leerlingen zie ik glunderen. Iedereen is weleens jarig en herkent zich daarin. Die herkenning is mooi om te zien.’
Liefde voor poëzie én het onderwijs
De liefde die Saskia heeft voor poëzie heeft ze ook voor het onderwijs. ‘Ik vind werken met jonge kinderen en ze zien opgroeien geweldig. Elke dag is anders. Ik vind het bijzonder dat ik als juf een klein steentje mag bijdragen aan hun ontwikkeling. Soms ben je een druppel in een grote emmer vol druppels, maar dan nog ben je wel die ene druppel. Dat vind ik bijzonder.’ Ze geniet nu vooral van het voor de klas staan, maar droomt er ook van om schrijver te zijn. ‘Dat zou ik een hele mooie toevoeging vinden.’ De dichtbundel is nog niet te koop, maar Saskia is momenteel in gesprek met Uitgeverij Malmberg over een gelegenheidsdruk. ‘Het zou te gek zijn als ik de toekomst kan zeggen dat mijn dichtbundel te koop is.’
Hoe maak jij levensgebeurtenissen bespreekbaar in de klas? Gebruik jij ook poëzie of heb jij een andere manier? Laat het ons weten via onderstaand reactieformulier.
Foto: Wil Groenhuijsen
