Effectief leren staat centraal in het onderwijs, ongeacht het niveau of de leeftijd van de leerling. Als docent speel je een belangrijke rol in het faciliteren van dit leerproces. Maar wat gebeurt er eigenlijk in de hersenen tijdens het leren? In dit artikel onderzoeken we de neurobiologische aspecten van leren en bieden we praktische tips om het leerproces te optimaliseren. Ontdek hoe je de onderwijspraktijk kunt verrijken met inzichten uit hersenonderzoek en leerpsychologie.
Door te leren ontwikkelt het brein zich. Hoe meer je leert en oefent, des te sterker worden de verbindingen in het brein en des te efficiënter kan het informatie verwerken.
Bruggetjes in je hoofd
Onze hersenen zijn rekbaar. Onder invloed van gedachten, emoties en nieuwe ervaringen veranderen ze voortdurend. Leer je iets nieuws, dan komen hersencellen met elkaar in contact. Zo wordt een nieuwe verbinding gelegd. Zie het als een bruggetje tussen twee hersencellen. Je noemt dat een synaps. Door veel te oefenen maken je hersencellen steeds meer synapsen aan. Zo ontstaat er een neuraal netwerk. Dat werkt zo met alle nieuwe vaardigheden: hoe meer je ze oefent, des te beter je erin wordt.
Leren en het geheugen
Leren is verbonden met ons geheugen. We hebben er twee: het lange- en het kortetermijngeheugen. In het langetermijngeheugen wordt informatie opgeslagen door middel van synapsen. Een nieuwe leerervaring zorgt voor een verbinding en herhaling versterkt die verbinding. Het kortetermijngeheugen slaat informatie tijdelijk op. Het maakt daarbij ook gebruik van het langetermijngeheugen, door verbanden te leggen tussen nieuwe en oude informatie. Het kortetermijngeheugen noem je ook wel het werkgeheugen.
Werkgeheugen van leerlingen
Geef je leerlingen een opdracht, dan verwerken zij die in hun brein. Die verwerking vindt plaats in het werkgeheugen. Daar wordt de informatie maar kort opgeslagen. Volwassenen kunnen gemiddeld zeven stukjes informatie achter elkaar onthouden. Bij jonge mensen is het werkgeheugen nog in ontwikkeling en daardoor beperkter. Je kunt er wel voor zorgen dat informatie langer beklijft: bijvoorbeeld door het te groeperen of chunken.
Executieve functies
Het werkgeheugen behoort tot de executieve functies van ons brein. Deze functies sturen en controleren ons gedrag en ons denken. Ze ontwikkelen zich door tot we ongeveer 25 jaar zijn. Doordat de meeste taken op school een beroep doen op deze executieve functies, ontwikkelen ze zich voortdurend. Daar lever je als docent dus een belangrijke bijdrage aan.
Directe toepassing
Van herhaling wordt het neurale netwerk sterker. Het is dus belangrijk om (nieuwe) lesstof te blijven herhalen. Van slechts luisteren naar de docent leren leerlingen alleen niet zoveel. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen het meeste leren van het zelf oefenen met de lesstof en van directe toepassing. Lesstof beter onthouden kan ook door bijvoorbeeld hardop te lezen en/of met de hand mee te schrijven tijdens de uitleg. Bijvoorbeeld door aantekeningen, een samenvatting of een mindmap te maken.
Fouten maken moet
Ook heel belangrijk: leer leerlingen dat ze fouten mogen maken. Loop je vast omdat je een fout hebt gemaakt? Dan gaan je hersencellen zelf op zoek naar een andere manier om alsnog tot het juiste antwoord te komen. En dan heb je dus weer iets nieuws geleerd!
Verder leren?
Wil je meer leren over het brein van adolescenten? Lees dan het OVM-artikel over TedxYouth waarin het tienerbrein centraal staat. Download de pdf van edufit over de anatomie van hersenen, ook van tieners. Het Centrum Brein & Leren van dr. Jelle Jolles doet toegepast onderzoek op het gebied van leren, onderwijs en opvoeding in relatie tot de neuropsychologische/cognitieve ontwikkeling. En tot slot geven we in dit OVM-artikel zeven tips over beter leren met breinkennis.
