Wat speelt er zich af in het brein van iemand die door een nare opmerking tot razernij wordt gebracht? Waarom worden sommige kinderen jarenlang gepest, terwijl andere kinderen daar helemaal geen last van hebben? Kortom: hoe werkt ons brein als het om haat en liefde gaat?
Volgens Paul D. McLean (1990) spelen haat en liefde zich af in de oudere delen van ons brein. Het oudste deel, de hersenstam, delen we met de reptielen. Het is een oud systeem, wel 500 miljoen jaar oud. Het toverwoord bij dit brein is veiligheid (D. Narvaez, 2008). 200 miljoen jaar geleden ontwikkelde zich het limbisch systeem bij de zoogdieren. Dit was een geweldige stap in de evolutie, omdat zoogdieren een systeem ontwikkelden waarmee zij hun overlevingskansen vergrootten door zich sociaal met elkaar te verbinden. Dus: samen ben je sterk. Het toverwoord hier is verbondenheid.
Veel later pas, zo’n 100.000 jaar geleden, ontstond de mens die wat het brein betreft een enorme sprong voorwaarts maakt. Bij de voorouders van de mens ontwikkelde zich in de loop van de evolutie de hersenschors of neocortex. En om de geschiedenis af te maken: de moderne mens (homo sapiens sapiens) ontstond toen de eerste mensen zichzelf begonnen te zien als aparte entiteiten binnen hun wereld. Om het heel mooi te zeggen: de mens maakte zich los van de totaliteit van het zijn en zei IK. In sommige religies ziet men hierin het begrip van de erfzonde, een zonde van hoogmoed die de eigen identiteit plaatst naast die van het Universum (= God). Uit opgravingen blijkt dat er toen ook een besef van een hiernamaals ontstond, want men ging de doden begraven en gaven hen geschenken mee voor een toekomstige wereld. Het toverwoord bij de neocortex is creativiteit.
Waarom vertel ik dit allemaal? Om de mens te begrijpen, moet je zijn ontwikkeling in de tijd begrijpen. Ik leg het uit met behulp van de evolutieleer. Maar ik begrijp de gevoeligheden van mensen die ervan overtuigd zijn dat een hogere macht de mens en het universum heeft geschapen. Ik neem hier geen standpunt in. Als wetenschapper ga ik uit van de harde bewijzen van de evolutieleer, maar als mens ben ik in staat de logica van de linkerhersenhelft te verbinden aan de creatieve en soms ongerijmde producten van mijn rechterhersenhelft. Meer over linker- en rechterhersenhelft vindt u hier.
Terug naar het pesten. Waarom wordt er gepest? Is er een oplossing? We vervolgen dit verhaal in een tweede artikel over Pesten.
Henk Witteman gaat in augustus beginnen met de serie over Perceptuele stijlen, waarvan u de inleiding hier al kunt lezen.
