Home » Polarisatie in de klas? Zo kun je grenzen stellen en verbinding creëren

Polarisatie in de klas? Zo kun je grenzen stellen en verbinding creëren

Een groepje studenten met een tekstballon voor hun gezicht

De toenemende polarisatie in de samenleving en de verhitte discussies op social media raken ook veel jongeren. Opvattingen over lhbti+ en het vieren van Paarse Vrijdag op school kunnen daardoor voor discussie zorgen in de klas. Net als de oorlogen in Gaza en Oekraïne, de vluchtelingenproblematiek of de rellen in Amsterdam. Soms lopen de gemoederen hoog op. Hoe kun je dit als docent in goede banen leiden? 

Sjoukje Mos werkt als adviseur bij stichting School & Veiligheid. Zij is projectleider van ‘Dialoog onder Druk’, een training om docenten meer kennis en vaardigheden bij te brengen over hoe je om kunt gaan met discussies in de klas. ‘Er is veel behoefte vanuit docenten aan handvaten: hoe zorg je er voor dat het niet escaleert en dat leerlingen zich veilig voelen?’ De training wordt vanaf januari 2025 aangeboden als gratis e-learning voor leraren in het po (bovenbouw), vo en mbo. Uit onderzoek is gebleken dat de training veel waarde heeft voor docenten. 

Een band opbouwen 

In de training komt een gespreksmodel aan bod met zeven stappen, om met de klas een maatschappelijk thema inhoudelijk te bespreken. Daarnaast worden er ook handvaten gegeven hoe je om kunt gaan met felle reacties en grensoverschrijdende uitspraken. 
In de eerste plaats is het belangrijk om de belevingswereld van de jongeren te begrijpen, adviseert Sjoukje. In wat voor omgeving groeien ze op, wat speelt er in hun leven? Maar ook: wat zien ze online? Toon oprechte interesse, check regelmatig in bij de leerlingen, wees duidelijk en consistent als leraar, zodat de klas weet wat ze aan je heeft. Zo bouw je een band op met de klas. 

Duidelijke grenzen

Vooraf maak je met de klas duidelijke afspraken: elkaar uit laten praten, naar elkaar luisteren, respectvol blijven. Iedereen mag zijn mening geven, maar moet zich ook aan de schoolregels en de grondwet houden. In de discussie gebruik je als docent de gesprekstechniek ‘begrenzen en uitnodigen’. Sjoukje: ‘Dat betekent dat je de leerling begrenst op de woorden die hij gebruikt: woorden die discriminerend zijn, tot geweld oproepen of haat zaaien. Dan zeg je: “De woorden die je gebruikt, dat kan niet. Zo sluit je een hele bevolkingsgroep uit”.’ Het is belangrijk om meteen daarna de leerling met oprechte interesse uit te nodigen tot gesprek: Hoe komt het dat je je er zo over uitlaat? Wat heb je meegemaakt dat je dit zo verwoordt? Sjoukje: ‘Vaak zie je dat iemand meteen een tegenargument geeft na een extreme opvatting, maar dat werkt niet.’ Het is belangrijk om je eigen mening even te parkeren. Voor veel docenten is dat een eyeopener, blijkt ook in dit artikel over lerarenopleider Liena van Loenen. 

Met elkaar in gesprek blijven

Het onderdeel ‘uitnodigen’ zorgt er voor dat je, ondanks meningsverschillen, met elkaar in gesprek blijft. Sjoukje: ‘Bij uitnodigen gaat het om doorvragen en willen begrijpen waar iemand vandaan komt. Dat zorgt voor verbinding. Het gaat er niet om de ander te overtuigen, te winnen of meteen een weerwoord te even.’ In dit artikel lees je hoe lerarenopleider Mücan Benli het gesprek aan ging met een student die in de klas negatieve opmerkingen maakte over moslims

Breder perspectief 

Aan de hand van een vaste structuur kun je met de klas een thema verder uitdiepen. Dat begint met een inventarisatie: welke feiten en meningen hoor je wel eens over dit thema? Uit welke bronnen haal je dat: Tiktok of het NOS nieuws? Door met elkaar vijf meningen te formuleren en daar argumenten bij te geven, krijgen de leerlingen een breder perspectief. Als laatste worden leerlingen gevraagd om zich in groepjes in te leven in verschillende standpunten. ‘Ondertussen blijf je bezig met begrenzen en uitnodigen. Als docent weet je vaak wel: dit groepje heeft een duidelijke mening, dat groepje houdt zich stil. Aan het einde van de les kun je terugblikken op hoe het gesprek ging: zijn de regels goed gekozen? Lukte het om naar andere standpunten te luisteren? Hoe kan het een volgende keer beter?’

Hoe hou je de sfeer in de klas goed? 

‘Bij felle, emotionele en heftige reacties zit er een diepere laag: vaak is er een basisbehoefte of een identiteit die wordt bedreigd. Dat is wat er echt speelt. Iemand voelt zich niet gezien, niet gelijkwaardig of heeft het gevoel zichzelf niet te mogen zijn,’ licht Sjoukje toe. ‘Gedrag is een uiting van wat er onder water speelt. Als je dat inziet, ben je al een heel eind.’ Die basisbehoeften herkent iedereen, waardoor je dit kunt aangrijpen om onderling verbinding en begrip te creëren. Als een bepaald thema jou als docent teveel persoonlijk raakt, raadt ze aan om een onderwerp te kiezen waar je meer afstand toe voelt. Zo lukt het beter om de dialoog te leiden en gevoelige onderwerpen te bespreken.

E-learning Dialoog onder Druk

Wil je meer handvaten om maatschappelijke kwesties te bespreken en hoe je er voor zorgt dat discussies in de klas op een respectvolle manier verlopen? Via schoolenveiligheid.nl kun je gratis de e-learning volgen. Hierin wordt uitgelegd hoe je een gespreksmodel met zeven stappen kunt integreren in je lessen. Daarnaast leer je de gesprekstechniek ‘begrenzen en uitnodigen’, die je in staat stelt leerlingen te begeleiden om op een respectvolle manier met elkaar in gesprek te gaan. 

Meer weten?

Diverse aanbieders geven workshops en trainingen over schurende gesprekken in de klas. Hier vind je een lijst van trainingen

Laatste onderwijsnieuws

Een grote stapel boeken, daarachter een leerkracht die mediteert

8 tips voor rust in je hoofd

Momentje van rust nodig? Doe met de kinderen deze oefeningen voor wat ontspanning in de klas.

Bekijk
Omslagen boekentips Engels februari

Boekentips Engels februari

Kom in de stemming en stimuleer je leerlingen om heerlijk op de bank te kruipen met deze boekentips voor Valentijnsdag.

Bekijk

Onbeperkt toegang
met je OvM account

Met het OvM account krijg je als onderwijsprofessional toegang tot meer artikelen en regel je welke informatie je wilt ontvangen. Bijvoorbeeld de nieuwsbrief of Juf & Meester.