We komen er niet langs. De breinwetenschappen confronteren ons met nieuwe inzichten die onze kijk op leerlingen en leren de komende jaren dramatisch gaan veranderen. Wij worstelen al jaren met vragen als: bieden wij kennis op de juiste wijze aan? Is zelfstandig leren beter of slechter voor leerlingen of maakt het niets uit? Moeten doceerstijlen en leerstijlen op elkaar afgestemd worden of juist niet?
Wat verstaan we onder intelligentie? Is intelligentie stabiel (eenmaal dom blijft dom), of zit er groei in? Kan een lelijk eendje toch nog een zwaan worden? Met deze en andere vragen houden wij onderwijswetenschappers ons bezig en proberen vanuit de theorie van de wetenschap en de praktijk van alledag verstandige antwoorden te vinden. Maar nu zijn daar de breinwetenschappers die met MRI-scans en PET-scans naar binnen kunnen kijken en onze hersenen aan het werk zien.
Hoe intelligenter, hoe dommer
En wat blijkt? Hoe intelligenter het kind, hoe later de rijping van de frontale cortex plaatsvindt (E. Crone, 2008). Dit lijkt een paradox. Zoiets als: hoe slimmer, hoe dommer, want belangrijke aspecten van onze intelligentie spelen zich af in de frontale cortex. Dit behoeft nadere verklaring en daarom volgen wij de bevindingen van E. Crone in het puberende brein. Zij verwijst naar een publicatie van Shaw, P. et al (2006) in Nature, 440, 676-679 waaruit blijkt dat de grijze stofdikte bij kinderen met superieure intelligentie later piekt dan bij kinderen met hoge en gemiddelde intelligentie. De onderzoekers vonden dat met name de frontale cortex nog aan het rijpen is gedurende de adolescentie.
Grijze cellen
Dit klinkt wat ingewikkeld, maar het betekent het volgende: de grijze cellen nemen toe in de kinderjaren, totdat de piek is bereikt. Deze pieken vallen samen met zogenaamde “gevoelige perioden”. Bekend zijn de pieken in de temporale cortex, waar de taalgebieden liggen. Jonge kinderen leren zo gemakkelijk een tweede of zelfs derde taal omdat er tijdelijk een surplus aan grijze hersencellen is. Daarna worden de niet gebruikte cellen “gesnoeid”. Ze sterven af. Dan wordt het brein als het ware gereorganiseerd en in de volgende jaren neemt de efficiëntie toe. Dit duurt ongeveer tot de leefijd van 22 jaar.
Het afsterven van grijze cellen in de talencentra vindt plaats aan het begin van de pubertijd. Het leren van een nieuwe taal wordt dan een stuk moeilijker Zo is het ook mogelijk dat het ene kind heel goed is in het maken van staartdelingen als ze 11 is, terwijl het andere kind dat pas op 13-jarige leeftijd kan. En op 18-jarige leeftijd kunnen ze dan weer even slim zijn.
Onrecht aan laatbloeiers
Dit zijn autonome ontwikkelingen die buiten de invloed liggen van ouders en kinderen. Ik kan dan ook alleen maar concluderen dat het huidige onderwijssysteem ernstig onrechtvaardige elementen in zich bergt. We hebben het onderwijs immers zodanig georganiseerd dat iedereen in de tijd gelijk opgaat. Maar dit is heel nadelig voor kinderen die zich later dan gemiddeld ontwikkelen. Iedereen kent bijvoorbeeld wel laatbloeiers bij wie het uiteindelijk allemaal goed kwam. Maar bij hoeveel van deze laatbloeiers is het niet goed gekomen?
Expeditiemodel
Ik heb in mijn lange onderwijsloopbaan veel kinderen zien slagen, maar ook helaas veel kinderen onterecht zien mislukken. Op deze leerlingen focus ik. Voor deze leerlingen wil ik graag oplossingen zoeken. Natuurlijk op de eerste plaats in hun belang. Maar het is ook in het belang van onze maatschappij dat wij leerlingen helpen hun talenten te ontwikkelen en hun doelen te bereiken. Ik heb daarom een model ontwikkeld dat ik het expeditiemodel noem en dat ik afzet tegen het huidige veldloopmodel. Op 10 november 2010 heeft het SER MAGAZINE hierover bericht.
Wilt u meer weten over het expeditiemodel? Stuur een mail of stel vragen bij dit artikel.
