Jongeren zijn in de pubertijd op zoek naar hun eigen identiteit. Hun imago is dan erg belangrijk. Soms zelfs belangrijker dan het vinden van de eigen identiteit. Aan de hand van de puberijsberg zie je dat imago slechts het topje van de ijsberg is. In dit artikel lees je alles over de verschillende lagen van de puberijsberg.
Werken met pubers vraagt om veel inlevingsvermogen van een docent. Regelmatig zendt een puber een boodschap uit die hij of zij eigenlijk anders heeft bedoeld. Dit heeft alles te maken met het imago – het topje van de zogeheten puberijsberg. Oftewel: het deel dat jongeren van zichzelf aan anderen laten zien. Andere meer persoonlijke lagen van de ijsberg – zoals gevoelens en behoeften, kwaliteiten en vaardigheden en identiteit – bevinden zich onder water. Hieronder lees je wat iedere laag inhoudt en hoe je daar als docent mee kunt omgaan.
Topje van de ijsberg: imago
Als we ervan uitgaan dat ieder gedrag een oorzaak heeft, is het gemakkelijker om je voor te stellen waarom sommige jongeren zich heel anders voordoen dan ze zijn. Het is nu eenmaal veilig om je te verschuilen achter een imago. Achter een masker van boosheid, onverschilligheid, brutaliteit of overdreven vrolijkheid zit vaak verdriet of angst.
Tip: Door oprecht nieuwsgierig te zijn naar wat er in de jongeren leeft en daar begrip voor te tonen, durven ze zich kwetsbaarder op te stellen. Als je eenmaal het vertrouwen van een puber hebt gewonnen, kun je samen met de jongere zijn gedrag verder onderzoeken.
Laag 2: gevoelens en behoeften
In de puberteit worden jongeren zich steeds meer bewust van zichzelf als een gevoelswezen. Ze hebben alleen problemen om deze gevoelens als zodanig te herkennen en verwoorden. Daarom ontkennen ze hun gevoel liever en camoufleren ze hun kwetsbaarheid.
Tip: Er is een verschil tussen de gevoelsontwikkeling bij jongens en bij meiden. Vaak vinden jongens het intimiderend om een een-op-een gesprek te hebben en klappen ze daardoor dicht. Als je een gesprek met een jongen hebt, kan het helpen om letterlijk iets om handen te hebben. Bijvoorbeeld een kast verplaatsten, het bord schoonmaken, de stoelen op tafel zetten of een blokje rondom de school wandelen.
Laag 3: kwaliteiten en vaardigheden
Sommige pubers hebben een behoorlijk negatief zelfbeeld. Vaak hebben ze het idee dat ze iets niet kunnen of dat ze niet goed genoeg zijn. Daarnaast zijn er veel pubers die best weten over welke kwaliteiten ze beschikken, maar ze niet durven te benoemen of tonen uit angst om arrogant of betweterig gevonden te worden.
Tip: Omdat jongeren het lastig kunnen vinden om te zeggen waar ze goed in zijn, kun je hen een indirecte vraag stellen door te vragen: ‘Wat zou je beste vriend antwoorden als ik hem zou vragen waar jij goed in bent?’ Meestal hebben ze daar geen enkel probleem mee.
Laag 4: identiteit
Als docent kun je een belangrijke bijdrage leveren aan het vormen van de identiteit van jongeren. Iedere puber heeft het in zich om succesvol te zijn. Als een puber het idee heeft dat hij op zijn eigen manier succesvol is, zal dit automatisch tot een positiever zelfbeeld leiden. Pas als de jongere inzicht krijgt in wat goed gaat en waar hij goed in is, kan hij erachter komen wat hem echt motiveert en stimuleert.
Tip: Stimuleer pubers op een positieve manier en erken ook dat de zoektocht naar jezelf soms lastig en confronterend kan zijn. Steun hen positief, geef complimenten over de dingen die goed gaan en ga in gesprek over zaken die nog minder goed gaan.
Wil je meer weten over de puberijsberg? Lees dan het boek Effectief en affectief lesgeven aan pubers van Ingrid van Essen.
In hoeverre is de puberijsberg herkenbaar voor jou en in welke mate handel je ernaar? Laat je tips en ervaringen achter via onderstaand reactieformulier.
