Ruim vierhonderd jaar geleden publiceerde hoofdonderwijzer Willem Bartjens een rekenmethode die twee eeuwen lang gebruikt werd om Nederlandse kinderen te leren rekenen. De huidige rekenmethodes halen daar nog niet eens een tiende van. Reden genoeg om vier jaar geleden een Zwolse hoofdrekenwedstrijd naar deze beroemde schoolmeester te vernoemen. Met dit “rekendictee” wilde de organisatie laten zien dat rekenen ook leuk en spannend kan zijn. De wedstrijd bleek zo’n succes dat deze sinds dit jaar landelijk wordt gehouden. Nog tot 10 november kan iedereen meedoen met de online voorrondes om zo een plekje in de finale te veroveren.
Opvallend genoeg heeft de methode van Bartjens een aantal kenmerken van het realistisch rekenen, dat nu zo in opspraak is. Leerlingen moesten indertijd vooral worden voorbereid op het uitoefenen van een commercieel of technisch beroep. De rekensommen gingen daarom veelal over munten, maten en gewichten in praktijksituaties. Bijvoorbeeld deze som, bedoeld voor leerlingen van de lagere school: “Een boer brengt vijftig vogels naar de markt, ganzen, hennen, eenden, teilingen en kieviten. Hij vangt er vijf gulden voor. Hoeveel vogels van elke soort heeft hij verkocht als ze respectievelijk twaalf, acht, vijf, twee en één stuivers moeten opbrengen?”
Dat de context sindsdien flink veranderd is, blijkt uit een anekdote over bovenstaande som die ik las in BN De Stem. Deze gaat over de invloed van technologie op de wiskunde: “Volgens Bartjens had de som als oplossing twee ganzen, twee hennen, twee eenden, zes teilingen en 38 kieviten, die samen honderd stuivers opbrachten. In later eeuwen werden door nijvere rekenaars nog drie oplossingen gevonden. Toen die in 2004 werden gepubliceerd, kwam er een telefoontje van Zwollenaar Wim Bos. Hij vertelde de som van Bartjens ‘in een kleine Java-applicatie’ te hebben ondergebracht, waarop zijn pc 476 uitkomsten uitbraakte. Willem Bartjens zou zich in zijn graf omdraaien.”
Voor de geïnteresseerden: “De Cijfferinghe” van Bartjens is inclusief achtergrondinformatie en uitleg volledig online te lezen via Google books.
