We willen allemaal dat meer kinderen plezier krijgen in lezen en dat alle kinderen met een sterk tekstbegrip de wereld in stappen. Het is ook haalbaar: met plezier, een goed plan en de juiste teksten kunnen we grote stappen zetten.
Veel scholen zoeken naar een andere invulling voor begrijpend lezen. De redenen zijn alom bekend: de tegenvallende resultaten op de LOVS-toetsen begrijpend lezen, de alarmerende berichten over het geringe tekstbegrip van veel Nederlandse kinderen (PISA- en PIRLS-onderzoeken), het ontbreken van leesplezier bij veel kinderen en de positie van begrijpend lezen als minst populair vak, bij zowel kinderen als leerkrachten.
We leven in een digitaal tijdperk, informatie komt op zoveel manieren naar je toe. Je kunt je door een computer laten voorlezen en een uitlegfilmpje bekijken. Maar een kind met een haperend tekstbegrip zal ook een uitlegfilmpje maar half begrijpen. Tekstbegrip speelt een rol bij kijken en luisteren, bij het voeren van een gesprek, bij het kiezen wat je leuk vindt om te doen en al die andere momenten waarop je in aanraking komt met woorden en zinnen. Een kind dat niet van lezen houdt en het lezen van langere teksten probeert te vermijden, ontwikkelt onvoldoende begripsvaardigheid en ziet zijn kansen op een vrije ontplooiing behoorlijk verkleinen.
Wat heeft een kind nodig?
Sommige kinderen groeien op in een omgeving die rijk is aan gevarieerde teksten: er wordt dagelijks gelezen en voorgelezen, er zijn kranten en tijdschriften, er worden gesprekken gevoerd over onderwerpen waar iedereen even over moet nadenken. Ze kunnen vragen stellen en leren zo veel over de wereld om hen heen. Zo leren ze ook veel woorden.
Voor andere kinderen is de school de enige plek waar ze rijke taal tegenkomen, waar ze voorgelezen worden en in gesprek kunnen gaan over allerlei onderwerpen op allerlei niveaus. Op momenten dat ze niet naar school kunnen, missen ze – zoals tijdens de recente lockdowns bleek – deze taalinput. In dergelijke situaties ontbreekt het de kinderen aan kansen om hun woordenschat en hun ‘talige ervaring’ uit te breiden. Belangrijke kennis die nodig is om steeds complexere woorden en zinnen te begrijpen.
De scholensluiting heeft laten zien hoe groot de kansenongelijkheid binnen het onderwijs is. Omdat veel kinderen afhankelijk zijn van de school om zich talig te kunnen ontwikkelen, is het van belang dat het taalaanbod daar rijk is.
In de groepen 1-2 worden in het algemeen mooie gesprekken met kinderen gevoerd over aantrekkelijke, gelaagde prentenboeken. Zeker als de leerkracht een appèl doet op de hogere denkvaardigheden (de Higher Order Thinking Skills, de HOTS), zijn deze activiteiten zeer waardevol voor de ontwikkeling van tekstbegrip. Kinderen brengen al pratend het verhaal in verband met de wereld om hen heen en hun eigen positie daarin.
De teksten die in de groepen 3 en 4 aangeboden worden, zijn vaak bedoeld om door kinderen zelf gelezen te worden. Soms zijn die daardoor zo eenvoudig en ‘plat’, dat ze zich niet lenen om er diep over na te denken en er met elkaar over te redeneren. Het niveau waarop de kinderen in deze groepen nadenken over teksten ligt daardoor lager dan ze gewend waren in groep 1-2. Er wordt niet ingezet op de HOTS, maar op de LOTS (Lower Order Thinking Skills). De leesopdrachten zijn vaak controlerende vragen waar maar één goed antwoord op te geven valt. Kinderen worden zo onvoldoende uitgedaagd – we spreken daarom wel over een ‘denkdip’. Dus wat heeft een kind nodig? Rijke teksten en leerkrachten die er zichtbaar plezier aan beleven om samen met kinderen teksten te doorgronden.
Lees of download het hele artikel op praxisbulletin.nl
Foto: Vincent van de Hoogen
