Vandaag voeren naar verwachting weer duizenden leraren actie voor meer geld en minder werkdruk. Bij het verlagen van de werkdruk gaat het dan vooral om vermindering van het aantal uren. Dat er ook nog andere oplossingen mogelijk zijn, blijkt uit het rapport “Slimmer werken” dat deze week werd gepubliceerd door Regioplan Beleidsonderzoek. Conclusie van het rapport: een slimmere manier van werken verlaagt de werkdruk, verhoogt het werkplezier en stimuleert de persoonlijke ontwikkeling van leraren.
Slimmer werken is een term uit het bedrijfsleven. Deze wordt gebruikt voor een manier van werken die efficiënt is voor de organisatie en tegelijkertijd is ingesteld op het belang van medewerkers (bijvoorbeeld het bieden van uitdaging en mogelijkheden voor persoonlijke groei).
In het onderwijs betekent slimmer werken het aanbrengen van verbeteringen of vernieuwingen in het werkproces (niet te verwarren met onderwijsvernieuwing), op zo’n manier dat de schoolorganisatie én het onderwijspersoneel er profijt van hebben, terwijl de leeropbrengst voor leerlingen toeneemt of in ieder geval gelijk blijft. Met slimmer werken wordt in feite een vorm van efficiënt werken bedoeld, waarmee je weer tijd krijgt voor die dingen waar het echt om draait in het onderwijs: het lesgeven.
Voor het onderzoek, dat werd uitgevoerd in opdracht van Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO), is Regioplan op zoek gegaan naar praktijkvoorbeelden van slimmer werken. Dat levert een aantal interessante ideeën op.
Sommige scholen werken bijvoorbeeld met digitale leermaterialen waar docenten niet persé nodig zijn. Het Via Nova College in Utrecht doet dit met een serious game waarin scholieren een mobieltjesfabriek moeten beheren. In de game plannen zij het hele productieproces van begin tot eind. Op deze manier leren zij op een aansprekende manier planningsvaardigheden. En doordat ze dit geheel zelfstandig kunnen doen, hoeven leraren minder tijd te besteden aan het aanleren van deze niet-schoolse vaardigheid.
Andere scholen kijken naar efficiëntere samewerking. Zo werden op het Norbertuscollege in Roosendaal voor de vakken Nederlands en Engels de losse lessen samengevoegd tot één dagdeel. Tijdens het dagdeel begeleiden meerdere docenten samen een grote groep leerlingen. De leerkrachten bepalen samen de indeling van het dagdeel en gebruiken daarbij verschillende onderwijsvormen. Leerlingen kiezen vervolgens zelf voor een bepaalde hoeveelheid begeleiding of type aanpak. Door deze manier van werken kan beter worden ingespeeld op individuele verschillen tussen leerlingen. Nog meer voordelen: de lessen zijn minder versnipperd en de docenten zijn enthousiast over de verstevigde samenwerking.
Een laatste manier van slimmer werken wordt gerealiseerd met het inzetten van assistenten. Zo besloten de leraren van de sectie Engels op het Carmel College Salland in Raalte allemaal iets vaker les te gaan geven. In ruil daarvoor werd een assistent aangesteld die een groot deel van het nakijkwerk voor haar rekening nam, een klusje dat bij uitstek bijdraagt aan de ervaren werkdruk.
De betrokken leraren geven aan positief te zijn over de verbeteringen in het werkproces. Volgens de onderzoekers blijkt dit vooral het geval te zijn als het initiatief voor slimmer werken van “onderaf” werd genomen, dus vanuit de docenten zelf. Natuurlijk gaat het hierbij wel om enkele case-studies en niet om wetenschappelijk onderzoek. Wel biedt het rapport een positief geluid in de discussie over werkdruk in het onderwijs. Ik vind het zeker een aanrader voor iedereen die op zoek is naar inspiratie voor een efficiënte invulling van de schoolweek.
