Menig schoolleider zal zich al eens gebogen hebben over dit dilemma: moeten tweelingen samen in een klas geplaatst worden of juist apart? NRC publiceerde deze week een achtergrondartikel over het onderwerp en ook het Jeugdjournaal besteedde er aandacht aan. Naast inzicht in de specifieke ontwikkeling van meerlingen, helpen ook actuele onderzoeken mee in de zoektocht naar een antwoord. We zetten deze informatie samen met enkele tips voor je op een rijtje.
In Nederland zou een gemiddelde tot grote basisschool bijna jaarlijks een nieuwe meerling op school moeten krijgen. In Nederland worden namelijk ongeveer 3000 tweelingen per jaar geboren. Toch blijft een passend meerlingenbeleid op veel scholen uit. “Er werd gedacht dat een tweeling elkaar in de weg zit”, legt tweelingdeskundige en ontwikkelingspsycholoog Coks Feenstra uit in het Jeugdjournaal. “Dat ze – als ze samen zijn – elkaar altijd steunen, en dat elk kind alleen niet leert om zelfstandig te zijn.” Een logische beredenering was: hoe sneller we ze splitsen, hoe sneller ze ook leren om op hun eigen benen te staan. Toch blijkt uit onderzoeken en uit de praktijk dat dit zeker niet altijd de goede keuze is.
Meer dan een individu
Meerlingen worden vaak benaderd als gewone kinderen, vertelt Feenstra. “Maar het zijn niet enkel individuen. De onderlinge relatie is deel van hun identiteit.” Meer nog dan de cognitieve ontwikkeling is de identiteitsontwikkeling een reden om tweelingen wel of niet bij elkaar in een klas te plaatsen.
De ontwikkeling van vriendschappen is bij tweelingen ook net iets anders dan bij eenlingen, zegt Feenstra. In het begin spelen ze veel met elkaar, samen in de bouwhoek of de huishoek bijvoorbeeld. Ook krijgen ze vaak gezamenlijke vriendjes. Iets wat logisch is, omdat kinderen die zo op elkaar lijken waarschijnlijk dezelfde voorkeuren hebben. “Dit is hun normale ontwikkeling die je niet moet verstoren door ze uit elkaar te halen. Als je iemand erg mist dan ben je minder gelukkig, en dan ga je minder makkelijk interacties met anderen aan.”
De gevolgen van scheiden
Studies naar het effect van het scheiden van tweelingen wijzen voornamelijk op nadelige gevolgen van scheiden, met name op sociaal gebied. Een recent Canadees onderzoek uit 2021 met tweelingen tussen 6 en 12 jaar toont aan dat de kinderen die een klaslokaal deelden, minder sociaal teruggetrokken gedrag vertoonden op de leeftijd van 6 en 10 jaar. En minder fysieke agressie en onoplettend gedrag op 12-jarige leeftijd. Nederlandse bevindingen uit 2005 tonen aan dat gescheiden tweelingen onder andere meer last hebben van internaliserende problemen als depressie en angst dan samen geplaatste tweelingen.
“Er is geen enkel bewijs voor het idee dat het scheiden gemiddeld gezien vóórdeel heeft”, vertelt ontwikkelingspsycholoog Gabrielle Garon-Carrier, auteur van het Canadese onderzoek in een videogesprek met NRC. “Ook niet voor de cognitieve ontwikkeling van de kinderen, daarnaar heb ik eerder onderzoek gedaan. Daarom hebben wij in ons onderzoek het advies opgenomen om de keuze hierover aan ouders te laten.”
Er kunnen namelijk goede redenen zijn om toch voor aparte klassen te kiezen, zegt Feenstra. “Competitief of ‘moederlijk’ gedrag bijvoorbeeld. Het kan goed zijn om dat te doorbreken. Maar de kinderen moeten emotioneel wel klaar zijn voor een scheiding en dat zijn ze bij vier jaar vaak niet.” Feenstra raadt scholen dan ook aan om in overleg met de ouders voor elk tweelingenpaar een individuele beslissing te nemen. Om dit proces te ondersteunen biedt de Nederlandse Vereniging voor Ouders van Meerlingen (NVOM) op hun website de checklist ‘samen of apart naar school’ aan. Ook is het verstandig om de genomen beslissing regelmatig te evalueren.
Een tweeling in de klas
Feenstra schreef naast verschillende boeken over tweelingen ook praktische tips voor leerkrachten die een tweeling in de klas hebben. Niet zelden brengt een tweeling namelijk ongewenst gedrag mee. Denk bijvoorbeeld aan ondeugend zijn of meer op elkaar gericht zijn dan op de leerkracht. “Het is heel belangrijk om in dit geval met elk kind apart te praten.” Als ze samenzijn, voelen ze elkaars steun en is het moeilijker om contact met ze te krijgen.
Maar de beste tip om als leerkracht de ontwikkeling van de eigen identiteit te stimuleren, is waarschijnlijk even simpel als uitdagend: zie ieder kind als een individu. Leer de kinderen echt kennen, vergelijk ze niet in het openbaar en – je kunt het! – zorg dat je ieder kind bij de juiste naam noemt.
