De populariteit van sociale media en andere internettoepassingen onder jongeren valt niet meer te ontkennen. Onderwijsinstellingen lijken hier dan ook in toenemende mate op in te springen, of in ieder geval de drang te voelen in deze ontwikkeling mee te gaan. Voor de docent die nieuwsgierig is naar de toegevoegde waarde van internet-toepassingen in het onderwijs biedt bijgaand (Amerikaans) filmpje een aantal interessante inzichten.
Het is niet zozeer de lesstof die verandert, het is de informatieverwerking van jongeren die verandert waardoor er behoefte ontstaat aan een andere manier van leren. Internet biedt naast allerlei mogelijke educatieve toepassingen ook hulp aan de docent bij het ontdekken en toepassen van deze digitale onderwijstoepassingen. De slideshow van Simon Ward geeft bijvoorbeeld een duidelijk overzicht van mogelijk relevante online toepassingen voor in het onderwijs. Ook bestaan er websites die zich volledig richten op het in kaart brengen van de onderwijsmogelijkheden voor docenten op het internet, zoals: Freetech4teachers en natuurlijk onderwijsvanmorgen.nl.
Het toepassen van nieuwe media en andere internettoepassingen in het onderwijs lijkt een onvermijdelijke stap voorwaarts en een goede aansluiting op de belevingswereld van jongeren. Belangrijk is echter om in het achterhoofd te houden dat het internet voor jongeren verschillende functies op verschillende momenten vervult. Internet is niet altijd bedoeld als een leermiddel. Danah Boyd, een Amerikaanse social media-onderzoekster bracht het gebruik van nieuwe media door tieners in kaart door het onder te verdelen in drie categorieën: Hanging out, Messing around en Geeking out.
Hanging Out is gericht op interactie met vrienden: “Young people who have access to mobile phones or the Internet, view online communication as a persistent space of peer sociability where they exercise autonomy for conversation that is private or primarily defined by friends and peers”. Hanging Out is vooral op entertainment en communicatie met de eigen (vrienden)groep gericht. Aangezien jongeren zich hierbinnen grotendeels op de eigen leeftijdsgenoten richten, zijn omgevingen waarin Hanging Out dominant is, omgevingen waar de school het minst te zoeken heeft.
Messing Around is een combinatie van het ontdekken, experimenteren en spelen met de mogelijkheden van het internet. “Messing around as a genre of participation represents the beginning of a more intense engagement with new media.” De nadruk ligt hierbinnen op het gebruik van het internet voor informatieve doeleinden, zowel voor informatie over de werking van het internet zelf, als de zoektocht naar informatie in algemene zin. Internet maakt het voor tieners mogelijk om op deze gebieden ‘wat aan te klooien’ en toch verder te komen. Het internet biedt jongeren de mogelijkheid om door middel van experimenteren en het spelen met nieuwe toepassingen te leren van hun internetgebruik. Bij Messing Around is het toegestaan fouten te maken: het leerproces verloopt in een eigen tempo met voldoende uitdagingen om verder te gaan.
Geeking Out tot slot is online activiteit waarbij iemand volledig opgaat in het gebruik van de nieuwe media, of het nu gaat om multi-player online role-playing games (MORPGs) zoals World of Warcraft, of om een uitgebreide zoektocht naar iemands favoriete band in het netwerk van underground muziekblogs. Bij Geeking Out draait het internetgebruik volledig om één bepaalde interesse van de jongere. Ook Geeking Out blijkt in de praktijk een sociale bezigheid te zijn: “Family, friends, and other peers in on- and ofline spaces become particularly important to facilitating access to the technology, knowledge, and social connections required to geek out.”
Met het maken van onderscheid tussen Hanging Out, Messing Around en Geeking Out wordt duidelijk waarom jongeren in de ene context wel willen leren en in een andere niet, terwijl de middelen die ze gebruiken hetzelfde blijven. Afhankelijk van wat men nastreeft, vertoont men ander gedrag. Wie aan de slag wil met nieuwe media op school, zal moeten begrijpen dat het gekozen online medium de online doelen van jongeren moet ondersteunen. Nieuwe media spelen vooralsnog voornamelijk een rol in de sociale omgeving waar jongeren onder elkaar zijn: jongeren kijken hier vooral naar elkaar. Wie iets met jongeren en sociale media wil, dient zich van dit mechanisme bewust te zijn. Dit kan het lastig maken om bijvoorbeeld sociale media te gebruiken voor educatieve doeleinden. De kans bestaat dat een goedbedoeld schoolinitiatief door jongeren wordt gezien als een inbreuk op hun online vrijheden. Binnen het gevarieerde nieuwe mediagebruik is echter wel ruimte en ook interesse voor kennisvergaring. Daarom zullen nieuwe mediatoepassingen, indien op de juiste wijze toegepast, een efficiënte toevoeging zijn aan het bestaande onderwijs voor zowel leerlingen als de leraren.
Sociale media en kansen voor het onderwijs
Het rapport “Sociale media en kansen voor het onderwijs” van SURFnet/Kennisnet innovatieprogramma geeft een aantal praktische adviezen over de gebieden waarin nieuwe media daadwerkelijk kunnen worden toegepast in het onderwijs. Ten eerste raden ze onderwijsinstellingen aan cursussen te ontwikkelen ter bevordering van de mediawijsheid van de leerlingen. Lesprogramma’s waarin jongeren leren omgaan met het gebruik van internet – van goed zoeken met behulp van search engines tot het samenwerken met behulp van bijvoorbeeld Google Docs, Twitter en Slideshare. Daarnaast opperen ze het idee om sociale online leeromgevingen te creeren, waarin e-learing wordt gecombineerd met sociale media. Hanging Out terwijl je leert. Messing Around met feedback van docenten en medeleerlingen. Geeking Out waarbij je anderen helpt in hun leerproces. En dat allemaal in een omgeving die duidelijk verbonden is aan school en niet aan je persoonlijke identiteit. Een omgeving bovendien waarin leerlingen niet alleen van de docent en de leerstof leren, maar minstens zo veel van elkaar.
Als laatste benadrukken de auteurs de potentie van het internet als onuitputtelijke kennisbron voor jongeren. Voor vakonderwijs kan je je laten inspireren door de gespecialiseerde internettoepassingen met de inhoud van een vak als onderwerp. Met zoveel filmpjes en artikelen op internet, zou het mogelijk moeten zijn om leerlingen niet alleen aan het consumeren van informatie te krijgen, maar ook aan het converseren over de informatie. De mogelijkheden voor het onderwijs zijn veelal nog onbeproefd maar talrijk. Het internet zelf blijkt een handige gids in de zoektocht naar de juiste toepassingen.
Het boek van Danah Boyd et al. (2010). Hanging Around, Messing Around and Geeking Out” is hier te downloaden.
Het rapport “Sociale media en kansen voor het onderwijs” van SURFnet/Kennisnet innovatieprogramma is geschreven door Mark Schoondorp van Winkwaves. U kunt het rapport hier downloaden.
© Trendport 2010
