Heb jij als docent de neiging om veel denkwerk zelf te doen tijdens de les? Door een activerende didactiek daag je leerlingen uit om verder te denken, en zoek je de balans tussen ondersteunen en loslaten. Zo krijgen leerlingen zelf meer regie en wordt hun leerproces zichtbaarder. Leuk en motiverend voor leerling én docent, maar hoe pak je dat aan? We interviewden Stephanie Heeren, docent Nederlands en trainer activerend leren.
Stephanie Heeren is docent Nederlands op het Pieter Nieuwland College in Amsterdam en een van de sprekers tijdens de Summerschool van Malmberg. Daarnaast geeft ze trainingen via OnderwijsArena. Humor in de lessen en trainingen vindt Stephanie een cruciaal ingrediënt om op een motiverende manier te kunnen leren.
Stephanie Heeren is docent Nederlands op het Pieter Nieuwland College in Amsterdam en een van de sprekers tijdens de Summerschool van Malmberg. Daarnaast geeft ze Activerende didactiek
‘Activerende didactiek’ is een verzamelbegrip voor alles wat een leraar inzet binnen de les om de (denk)activiteit van leerlingen te prikkelen. Het is een manier om met lesstof om te gaan, waarbij je leerlingen betrekt bij het leerproces. ‘Als docent heb je soms de neiging om alles zelf te doen, waardoor het hele leerproces voor je gevoel in jouw handen ligt’, zegt docent Nederlands Stephanie Heeren. Als trainer tijdens onder andere de Malmberg Summerschool inspireert zij docenten om een begin te maken met activerende didactiek. Volgens Stephanie is dit een motiverende en effectieve manier van lesgeven. ‘Met een uitleg en zelfstandig laten werken is niks mis, maar je kunt als leerkracht veel meer.’
Kies de juiste werkvorm
Het principe ‘activerende didactiek’ is niet nieuw, en de meeste leraren hebben het begrip voorbij horen komen tijdens de opleiding. Toch kan het toepassen ervan overweldigend zijn, want er zijn ontelbaar veel activerende werkvormen, aldus Heeren. ‘Het gaat er bij activerende didactiek om dat je leren zichtbaar maakt, door een opdracht te vinden waarmee leerlingen laten zien wat ze al weten en wat niet.’ Dat kan al met kleine opdrachten. ‘Je hoeft niet álle werkvormen te proberen. Ga een halfuurtje zitten met z’n tweeën, loop één opdracht door (zie de tips onderaan dit artikel, red.) en kijk of je ermee uit de voeten kan.’
Drie basisprincipes
Bij een activerende werkvorm zijn er drie basisprincipes, aldus Heeren:
- het leren en denken activeren;
- het leren en denken zichtbaar maken;
- en iets doen met de opbrengst.
Dat doe je door verschillende vragen te stellen (open vragen of denkvragen, bijvoorbeeld) en door samenwerkend te laten leren (bijvoorbeeld in tweetallen een antwoord bespreken en opschrijven), waardoor je als leraar ziet welke denkfouten gemaakt worden en waarom. Waarom lukt iets wel of niet? ‘Dat geeft mij informatie over wie het snappen, wie goed op weg zijn en wie nog hulp nodig hebben. Ik kan dan gericht een vervolgopdracht bedenken voor deze drie groepen.’
Een activerende werkvorm kan jou als leraar veel opleveren aan inzichten over hoe je klas ervoor staat. Daarmee kun je gerichter onderwijs aanbieden. Ook laat het leerlingen op een zodanige manier met de stof te werken, dat ze gaan nadenken, argumenteren en discussiëren. Zij maken zich de kennis eigen, in plaats van dat ze het consumeren. Stephanie: ‘De basisprincipes van activerende didactiek behoren wat mij betreft tot de fundamenten van goed en vooral leuk onderwijs, voor zowel leraar als leerling.’
Boekentips
- ‘Leren zichtbaar maken’ door John Hattie
- ‘Effectief leren, de docent als regisseur’ door Michel van Ast, Lambrecht Spijkerboer, Otto de Loor
Activerende werkvormen voor in de les
Deze opdrachten zijn ter inspiratie en aan te passen naar het gewenste niveau.
- Activerende werkvormen van TeachEUR (Erasmus Universiteit Rotterdam)
- Activerende werkvormen – Een praktische gids voor je onderwijs (Universiteit Medisch Centrum Utrecht)
Welke activerende werkvormen zet jij in? Welke zijn succesvol en waarom? Laat het ons weten via onderstaand reactieformulier.
