Waar zijn de isolatiemonteurs, zonnepaneleninstallateurs en warmtenet-experts? Terwijl Nederland hard werkt om de klimaatdoelen te halen, kiezen te weinig jongeren voor een mbo-opleiding in de techniek. Daardoor is er een groot tekort aan technische vakmensen en staan de duurzaamheidsplannen van het kabinet onder druk. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven leerlingen enthousiasmeren voor de technische sector?
Groot tekort aan technische vakmensen
In de publicatie Klimaatbanen in de gebouwde omgeving signaleert het UWV een groot tekort aan technische vakmensen. Bijvoorbeeld voor het installeren van zonnepanelen en warmtepompen. Zelfs los van de groene plannen is er een grote vraag naar technici in de bouw en installatie. Voor werkgevers is het erg lastig om technisch personeel te vinden: er zijn namelijk veel meer vacatures dan werkzoekenden.
‘Op dit moment komt slechts dertig procent van de instroom uit het regulier onderwijs en dat is een verontrustend signaal’, zegt voorzitter Doekle Terpstra van ondernemersorganisatie Techniek Nederland in gesprek met NU.nl. Het aantal studenten in technische mbo- en hbo-opleidingen daalt, maar ook op havo en vwo kiezen steeds minder leerlingen voor een technisch profiel. Als deze trend doorzet, loopt de technieksector vast. Maar daarmee óók de maatschappij.
Kansen voor jongeren in de techniek
Het baanvooruitzicht in de elektro- en klimaattechniek is heel rooskleurig, benadrukt Doekle Terpstrain het interview met Nu.nl. Zo is er nog veel werk te verzetten in de bouwsector om de klimaatdoelen te behalen. En de hogere energieprijzen zorgen ook voor een grotere vraag naar verduurzaming. Het tekort aan vakmensen geeft veel kansen om aan het werk te gaan met een klimaatbaan. Er zijn zelfs weinig andere sectoren met zóveel perspectief.
Ondernemersorganisatie Techniek Nederland presenteerde in 2021 al een 10-puntenplan om de instroom van technische mbo-studenten te stimuleren. In het plan staan overheidsmaatregelen, maar ook initiatieven vanuit de technieksector en het onderwijs. Het onderwijs kan leerlingen op de basisschool bijvoorbeeld al kennis laten maken met techniek, in samenwerking met bedrijven uit de regio. Daarnaast moeten we volgens het 10-puntenplan meer aandacht besteden om meisjes en kinderen met een niet-westerse achtergrond te stimuleren met techniek te werken. En een nauwe samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs kan het techniekonderwijs aantrekkelijker maken.
Vijf tips om leerlingen te enthousiasmeren voor techniek
1. Begin bij het begin: de basisschool
Wanneer je weinig met techniek in aanraking komt, heb je vaak een beperkt beeld van techniek. Veel leerlingen doen pas op de middelbare school hun eerste techniekervaring op. Terwijl kinderen door een vroege kennismaking met techniek kunnen ontdekken of ze dit een leuk vakgebied vinden.
Zo’n kennismaking kan bijvoorbeeld in de vorm van een bedrijfsbezoek, een gastles op school of een project in de klas waarbij gewerkt wordt met techniek. Denk bijvoorbeeld aan een knutselproject waarbij je aan de slag gaat met hout en spijkers. Of maak een eigen zenuwspiraal!
2. Plezier of talent voor techniek herkennen
Een eerste positieve kennismaking is meestal nog niet genoeg om de keuze voor techniek te maken. Ook docenten spelen een belangrijke rol. Als een leerkracht bij een leerling het plezier of talent voor techniek herkent, doet hij of zij er goed aan dit te stimuleren bij de leerling.
3. Voorkom negatieve ervaringen voor jongeren met een migratieachtergrond
Jongeren met een migratieachtergrond kiezen relatief minder vaak voor een technische richting of opleiding in het vmbo en mbo, dan jongeren met een Nederlandse achtergrond. En jongeren met een migratieachtergrond die wél kiezen voor een baan in de techniek, zijn zich bewust van hun uitzonderingspositie in de overwegend witte sector, blijkt uit onderzoek van het Platform Talent voor Technologie.
Datzelfde onderzoek laat zien dat de nadelen die allochtone mbo’ers ervaren in de techniekwereld een serieus aandachtspunt is. Hoe verder deze jongeren komen in de techniekwereld, hoe meer ze te maken krijgen met negatieve vooroordelen en discriminatie. Vooral op het mbo en bij stage-ervaringen. Het zou volgens Platform Talent voor Technologie een mooie stap zijn als het onderwijs en bedrijfsleven samen met jongeren een aanpak tegen discriminatie ontwikkelen.
4. Meiden enthousiast maken voor techniek
Slechts 4 procent van de meiden op het vmbo kiest voor techniek. En maar 13,4 procent van de technische mbo-studenten die in 2021 aan het werk gingen, was vrouw. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat het gebrek aan vrouwelijke rolmodellen een belangrijke oorzaak is waarom meisjes en vrouwen minder vaak kiezen voor de techniek.
Ook zijn er een aantal stereotype beelden rondom technische beroepen die we kunnen doorbreken. Techniek wordt vaak met mannen geassocieerd, maar een timmerman is niet altijd een man. Door dit soort associaties is techniek als studiekeuze niet vanzelfsprekend voor meiden. Als docent kun je benadrukken dat techniek voor iedereen interessant kan zijn en voorbeelden geven die stereotype ideeën doorbreken.
5. Makkelijk doorstromen in de techniek met een doorlopende route
Er bestaan voorbeelden om het voor leerlingen makkelijker te maken om hun opleiding in de techniek te volgen. Zo heeft het Schoonhovens College een mbo-route metaal vormgegeven. De constructie is eenvoudig: leerlingen stromen na hun vmbo-examen door naar de mbo-opleiding metaal binnen de school.
Het doel van de doorlopende route is dat leerlingen in het mbo verder kunnen. Ze hebben nog steeds dezelfde docent, die hen goed kent. ‘Ik weet wat ze al kunnen. Dus praktijkopdrachten die ze al onder de knie hebben, daar kunnen ze iets anders voor doen en zo verdiepen of verbreden’, legt docent Johan Houtman uit aan Sterkberoepsonderwijs.nl.
De route metaal naar mbo 2 en 3 draait sinds 2018 en de eerste studenten zijn afgestudeerd. Johan Houtman vertelt: ‘Ik kom ze als ze van school zijn nog wel eens tegen, want ik woon zelf ook in deze gemeente. Ze hebben allemaal een leuke baan, het gaat goed met ze. Daar gaat het uiteindelijk om.’
Welke mogelijke oplossingen zie jij om leerlingen te stimuleren om voor een mbo-opleiding en een baan in de techniek te kiezen? Deel het in onderstaand reactieformulier!
