Nepnieuws is niet meer weg te denken. De makers worden steeds beter. Hierdoor wordt het lastiger om nepnieuws te herkennen. Kunnen jouw leerlingen echte afbeeldingen onderscheiden van bewerkte foto’s? Weten zij welke krantenkoppen te mooi zijn om waar te zijn? Doe de korte quiz met je klas en ontdek wie nepnieuws van echt nieuws kan onderscheiden.
Waarom maken mensen nepnieuws?
In Nederland wordt vooral nepnieuws verspreid om geld te verdienen. Als meer mensen op een artikel klikken, krijgen de makers meer geld vanwege de getoonde advertenties. Een pakkende, sensationele kop levert vaak veel ‘clicks’ op. En dus veel geld. Dit heet ‘clickbait’. Ook maken mensen nepnieuws om meningen te beïnvloeden. Bijvoorbeeld in de aanloop naar verkiezingen.
Checklist om nepnieuws te herkennen
Nepnieuws heeft verschillende vormen: een nieuwsbericht op het internet, een video op sociale media of een plaatje in een appgroep. Iedereen kan in een nepbericht trappen. Maar je kunt je leerlingen leren om te gaan met nepnieuws. De belangrijkste regel is: gebruik je gezond verstand. Als een bericht ongeloofwaardig overkomt, dan is dat vaak ook zo. Blijf kritisch nadenken bij het verzamelen van informatie en gebruik meerdere bronnen. Je kunt je leerlingen alvast de volgende tips meegeven.
1. Lees het hele bericht en niet alleen de titel.
Een titel van een artikel is niet altijd een ultrakorte samenvatting van het bericht. Soms is een titel bedoeld om aandacht te trekken en geeft het niet echt de inhoud weer.
2. Waar komt het artikel vandaan?
Heb je het bericht van een betrouwbare nieuwsleverancier? Vind je het bericht bij meerdere betrouwbare afzenders? Bekende landelijke of regionale nieuwsmedia controleren hun nieuws. Professionele nieuwsmedia houden zich doorgaans aan de journalistieke regels en controleren gebruikte bronnen.
3. Is het satire of een column?
Satire is een stijl waarbij humor wordt gebruikt om te amuseren en soms om commentaar te geven op ontwikkelingen in de maatschappij. Net zoals cartoons dat doen. Er kan worden overdreven of situaties worden omgekeerd voorgesteld. Er zijn satirische nieuwswebsites, maar ook in mainstream media wordt bijvoorbeeld in columns satire gebruikt of een fictief verhaal verteld.
4. Welke bronnen zijn gebruikt?
Staat in het artikel wat de bron is van het nieuws? In een goed nieuwsbericht worden de bronnen genoemd. Bijvoorbeeld een ander nieuwsmedium, organisatie, interview of rapport.
5. Kijk wie het artikel geschreven heeft.
Heeft de auteur meer berichten geschreven? Zoek of de schrijver een cv online heeft of meer ongeloofwaardige artikelen geschreven heeft.
6. Controleer de datum.
Soms komt nieuws opnieuw in omloop maar heeft het nieuws zich inmiddels verder ontwikkeld. Controleer de datum van het originele bericht.
Nepnieuws in de klas: lesmateriaal en meer
Wil je nog meer oefenen met je leerlingen? Met onderstaande tips trappen jouw leerlingen nooit meer in een nepbericht.
- Leer de tactieken van nepnieuwsmakers herkennen met het online spelletje ‘Slecht Nieuws’ van DROG. Er is een versie voor kinderen beschikbaar.
- Voor kinderen vanaf 10 jaar geeft de jeugdwebsite HoeZoMediawijs.nl tips over het herkennen van een nepprofiel.
- ‘Nieuws in de klas’ biedt lesmateriaal waarmee geleerd wordt kritisch te kijken naar berichtgeving, bijvoorbeeld het lespakket ‘Journalistiek als wapen tegen nepnieuws en desinformatie‘ en ‘Provinciale Statenverkiezingen in het nieuws‘.
- Ook is er een heel dossier aan lesmateriaal beschikbaar om je leerlingen mediawijs te maken.
Verder lezen:
- Lees-taalonderwijs: hoe leer je leerlingen kritisch lezen en denken?
- ‘Echt’ nepnieuws of nieuws met een propaganda-functie?
- Film in de klas: wat doe jij ermee?
Herkennen jouw leerlingen fake news? Of heb je goede tips om je leerlingen kritischer naar online berichten te laten kijken? Laat het weten via het reactieformulier.
