Schor klinken, keelpijn na een dag werken of helemaal geen stem meer hebben – het overkomt veel leerkrachten. Het is erg lastig. Maar het is belangrijk om stemproblemen aan te pakken. Je stem is een van de mooiste instrumenten die je als leerkracht hebt. Wees er zuinig op. Dat doen anderen die met hun stem hun geld verdienen ook, zoals zangers. En doe het voor de kinderen, want als je stem je in de steek laat, verstaan ze je slechter en leren ze daardoor nieuwe woorden minder goed aan.
Dit artikel verscheen eerder op Juf & Meester
1. Haal adem, en ontspan
Als je je stem goed gebruikt, adem je door je buik. De spieren in je schouders, nek en hals zijn ontspannen. Wat gebeurt er bij stress? Je krijgt een hoge ademhaling en je spieren spannen zich aan – het begin van een negatieve spiraal. Let dus op je ademhaling, doe oefeningen in de pauze als het nodig is of ga ’s avonds naar yoga.
2. De juiste houding
Controleer of je goed staat en goed zit: rechtop, benen stevig op de grond en ontspannen. Overdrijf niet, want dan komt er juist weer spanning op je spieren te staan.
3. Stilteteken, belletje, fluitje of microfoon
Zoek naar manieren om je stem te ontlasten. Gebruik bijvoorbeeld een stilteteken of belletje in de klas en een fluitje in de gymzaal. Sta je voor een grote groep, zoals op een ouderbijeenkomst? Of moet je op het plein bijvoorbeeld een verkeersles geven? Overweeg het gebruik van een microfoon.
4. Natuurlijk stemgebruik
Gebruik de melodie van je hele stem. Zorg voor afwisseling in je tonen. Gebruik je natuurlijke stemgeluid.
5. Gebruik je mimiek
Non-verbale communicatie is ook communicatie. Ondersteun je boodschap naar de kinderen met de juiste mimiek. Ontdek wanneer het gebruik van gebaren, zonder stem, genoeg is.
6. Articuleer
Als je in een lawaaierige omgeving staat, heb je de neiging om vooral harder en hoger te praten. Denk aan een festival, waar je drie bier en een spa rood probeert te bestellen. Als je wilt dat de barman je verstaat, schreeuw dan niet, maar articuleer vooral beter. Werkt uiteraard ook in de klas. En bij collega’s.
7. Niet eroverheen, maar erdoorheen
Schreeuw niet over het lawaai heen. Je neemt dan een verkeerde houding aan en vooral bij vrouwen gaat de stem dan omhoog. Zorg in plaats daarvan voor een stevige houding, geloof in je stem en je boodschap, en praat in de richting van de geluidsbron.
8. Niet fluisteren, kuchen of je keel schrapen
Allemaal slecht voor je keel. Geeft niet als het een keer gebeurt, maar voorkom dat het een gewoonte wordt.
9. Neem je communicatiepatroon onder de loep
Durf je eerlijk naar je eigen communicatiepatroon te kijken? Misschien kun je rustiger spreken, zachter spreken of meer luisteren? Ook als je vaak in de verdedigende of aanvallende rol schiet, belast je je stem meer.
10. Afwisseling
Wissel de werkvormen in je lessen af, zodat je niet lang achter elkaar hoeft te praten. Vinden de kinderen ook een goed idee.
11. Bidon op je bureau
Het is belangrijk je stem vochtig te houden. Drink geen koffie of zwarte thee, want dat is juist niet goed voor je stem. Wel een goed idee: kruidenthee, gemberthee of een bidon met water op je bureau.
12. Check je klaslokaal
Kijk eens kritisch naar je klaslokaal. Hoe stoffig is het? Stof is niet goed voor je stem, zeker niet als je last van allergieën hebt. En hoe staat het met de akoestiek? Je kunt deze verbeteren door geluidspanelen, maar ook door gordijnen of een ouderwets prikbord van kurk op te hangen. Ook kussens helpen.
13. Opwarmen
Warm je stem en de spieren in je lijf op voor een ontspannen begin van de dag. Probeer bijvoorbeeld de Lax Vox-methode. Denk er wel aan het rietje en het flesje regelmatig schoon te maken.
Schud je eens lekker uit met de warming-up van Kinderen voor Kinderen. (Ook voor leerkrachten!)
Of ga tijdens je voorbereiding in de klas op verschillende toonhoogtes neuriën. Word je meteen vrolijk van!
14. Voorkom maagzuur
Maagzuur is slecht voor je keel. Ben je er gevoelig voor? Let dan op je voedingspatroon.
15. Geen menthol, wel honing
Eet je graag keelsnoepjes? Kies niet voor menthol, wel voor honing. Menthol is niet goed voor je keel.
16. Check je medicijnen
Sommige medicijnen zorgen voor extra maagzuur of hebben bijeffecten op je slijmvliezen.
17. Stop met roken
Need I say more?
18. Zien praten
Zorg dat de kinderen naar je kijken als je praat. De bewegingen van je mond helpen om verstaanbaar te zijn, zonder hard te hoeven praten. Dat lukt alleen als er voldoende licht is.
19. Vraag je collega’s om op je stem te letten
Soms hebben anderen beter door dat je verkeerd met je stem omgaat dan jijzelf. Vraag collega’s je in te seinen als ze horen dat je schor wordt, als je veel schreeuwt in de klas of als keelschrapen een gewoonte wordt.
20. Rust uit
Leerkracht zijn, betekent een serieuze belasting van je stem. Ga er professioneel mee om en rust voldoende uit. Een sporter is na een dag intensief trainen ook moe en gaat rusten. Ga na een week werken op vrijdagavond niet uitgebreid met je vrienden bijkletsen op een luidruchtig feestje.
21. Bezoek de logopedist, stemcoach of de kno-arts
Neem keel- en stemklachten serieus. Ga bijtijds naar je huisarts om te overleggen wie je het best kan helpen. Maak een afspraak als je bijvoorbeeld weken hees blijft, steeds opnieuw je stem kwijtraakt of het gevoel hebt dat er iets niet lekker zit in je keel.
22. Eet knoflook
Knoflook is bij natuurliefhebbers bekend om zijn reinigende en antibacteriële kracht. Idealiter wordt knoflook rauw gegeten… Bijwerking: het houdt ook vervelende collega’s op afstand.
