De havo verruilen voor het mbo, het lijkt een trend in onderwijsland. In 2023 maakten meer dan 8000 havisten de overstap naar het mbo, blijkt uit cijfers van DUO. Bijna één op de tien leerlingen uit havo 4 maakte vorig jaar de overstap naar het mbo. Sinds 2020 kan iedereen die een diploma vmbo-g/t heeft met een extra vak, doorstromen naar de havo. Het merendeel loopt vast op motivatieproblemen of wil eerder praktisch aan de slag. Overstappen naar het mbo lijkt toegankelijker te worden voor leerlingen. Onderwijs van Morgen sprak met twee studenten over hun ervaringen.
Weer met plezier naar school
Als Romy (17) zakt voor haar eindexamen in havo 5, besluit ze om over te stappen naar het mbo. ‘Ik deed zo erg mijn best, maar het lukte gewoon echt niet.’ Hoewel ze het jammer vond, was het mbo beter voor haar. ‘Op insta zag ik allemaal foto’s van mensen die waren geslaagd. Dat voelde wel alleen. Maar ik wist dat doorgaan geen optie voor mij was.’ Ze oriënteerde zich op verschillende mbo-opleidingen en koos uiteindelijk voor de opleiding onderwijsassistent op het Koning Willem I College in ’s-Hertogenbosch. Nu, een jaar later blikt ze terug op haar besluit. ‘Het was echt de juiste beslissing voor me. Op de havo moest ik er hard voor werken en lukte het niet. Daardoor zat ik niet lekker in mijn vel. Mijn harde werken wordt nu beloond met goede cijfers. Dat is heel fijn want zo heb ik echt plezier in school.’
Guillaume (19) had vooral motivatieproblemen en moeite met bepaalde vakken. ‘Doordat het niet lukte, had ik er geen zin meer in. Daardoor ging ik minder naar school.’ In havo 4 komt Guillaume erachter dat de manier van lesgeven niet goed bij hem past. ‘Het was voor mij onpersoonlijk. Er werd één uitleg aan de hele klas gegeven. Terwijl op het mbo de uitleg meer op de persoon is gericht. Dat werkt voor mij fijner. Er is best veel zelfstudie, zo kan ik mijn eigen tempo bepalen. Als ik uitleg nodig heb, kan ik dat altijd vragen aan een docent.’ Guillaume volgt de opleiding Legal, Insurance & HR Services Specialist (voorheen juridische dienstverlening) op Scalda in Middelburg. Op de havo had hij het profiel Economie en maatschappij, een goede voorbereiding op zijn huidige opleiding. ‘Vakken als rechten, strafrecht, belastingrecht geven mij nu voldoende uitdaging.’
Persoonlijk en gevarieerd
Over de sfeer op het mbo zijn beide studenten het eens. ‘Het is relaxter!’ Romy vertelt: ‘De afstand tussen de docenten en mij is kleiner. Ik heb het idee dat docenten echt weten wie ik ben. Het is gezelliger waardoor ik ook graag naar school ga.’ Beiden vonden de eerste weken op het mbo wel spannend. ‘Ik kende niemand. Iedereen had een hele andere achtergrond. Sommigen hadden al een mbo-opleiding afgerond, iemand was zelfs vijf jaar ouder en had al gewerkt. De verschillen zijn groot, dat maakt het juist leuk’, vertelt Guillaume.
Begeleiding bij de overstap
Om daadwerkelijk de overstap te maken is het van belang dat studenten goed worden begeleid. Zo werd Romy getipt door haar mentor om tijdig een open dag van het mbo te gaan bezoeken. ‘Ik was redelijk op tijd met de oriëntatie op een vervolgopleiding. Ik had in het begin nog altijd de overtuiging dat de havo wel zou lukken. Toch is het goed om vast onderzoek te doen wanneer je twijfelt. Dat was voor mij in ieder geval een fijne oplossing.’
Guillaume geeft aan veel steun van zijn decaan te hebben gehard. ‘Hij heeft mij goed uitgelegd hoe de doorstroom naar het mbo uitzag en wat dat voor mijn toekomst betekende. Ook had ik veel steun van thuis, niemand vond het eigenlijk erg dat ik naar het mbo ging.’
Adviezen voor twijfelende havisten
Voor demissionair onderwijsminister Robbert Dijkgraaf is het duidelijk: in het mbo kun je net zo goed excelleren. Het vormt de ruggengraat van de samenleving. In een brief aan 200.000 havo- en vwo-leerlingen riep hij hen op om ook eens te kijken naar mbo-opleidingen. Vakmanschap en praktische vaardigheden zijn harder nodig dan ooit.
Welke boodschap hebben Romy en Guillaume voor leerlingen die nu vastlopen op de havo? Romy adviseert dat wanneer je twijfelt, je hoe dan ook naar het mbo kan. Je hebt zelfs een voorsprong bij sommige vakken. ‘Je moet toch lang genoeg werken dus wat maken die paar jaar dan nog uit.’ Guillaume geeft aan dat het niet erg is om een stapje terug te doen. ‘Het kan je juist helpen om te ontdekken waar je interesses liggen. Gewoon rustig aan doen.’
Behoefte aan maatwerk en individuele aandacht
Vanuit het perspectief van de mentor neemt het aantal van havisten die overstappen naar het mbo inderdaad toe. Ik spreek als auteur van dit artikel en mentor in het mbo uit eigen ervaring. Wat ik zelf zie in mijn mentorgroepen van de afgelopen jaren is dat iedere student zijn of haar eigen beweegredenen heeft om over te stappen. De havo blijkt toch te hoog gegrepen of er privé van alles waardoor de focus houden op school wordt bemoeilijkt. In de klas valt op dat havisten snel de uitdaging missen. Voor mij als docent is het belangrijk om te kijken waar de behoefte ligt om eventueel extra materiaal met verdieping aan te bieden.
Het belang van het mbo is de afgelopen tijd steeds vaker in het nieuws. We ontkomen er niet aan dat het mbo de motor is voor de toekomst. Havisten die overstappen naar het mbo doorlopen wellicht met net wat meer gemak een opleiding, dus het is aan ons de taak om daarop in te spelen om het succes van deze studenten te bevorderen. Met de focus op individuele aandacht en maatwerk. Dan komen studenten het beste tot hun recht.
