Als je in je eigen school bezig bent met onderwijskwaliteit en vernieuwingen, maak je zelf ook een ontwikkeling door. Daarover lees je meer in dit artikel van combibaner Anja Hendriks. Naast haar baan in het primair onderwijs, werkt ze als leraar-ambtenaar bij het Ministerie van OCW én als leraar-onderzoeker voor het LerarenOntwikkelFonds (LOF).
Het LOF bestaat uit subsidiëring van door leraren ingediende onderwijsideeën en begeleiding om deze op school te implementeren. De pionierende leraar wordt daarmee een onderwijsinnovator. Iemand die de onderwijspraktijk vernieuwt en verbetert, de kennis daarover deelt en zichzelf aldus professionaliseert als teacher leader. Afgelopen jaar heb ik onder meer onderzocht wat dat betekent voor deze leraren, hun collega’s en hun leidinggevenden.
Motor van vernieuwing
Pionieren begint met een ambitie: je wordt de motor van een onderwijsvernieuwing in je school. Om die vernieuwing toekomstbestendig te maken, moet je systematisch stilstaan bij diverse essentiële elementen van het veranderproces. Speelt je idee in op een urgent vraagstuk in de school? Hoe wordt met alle betrokkenen gecommuniceerd? En hoe borg je de resultaten?
Voor het verduurzamen van jouw idee zijn een gedeelde visie, duidelijke en realistische doelen en een planmatige uitvoering van belang. Natuurlijk is facilitering daarbij een belangrijke voorwaarde, maar er zijn ook andere factoren van invloed. Hoe is de cultuur op jouw school? Maakt je leidinggevende het jou mogelijk het voortouw te nemen? Krijg je voldoende feedback van collega’s?
Tijdens het implementatietraject ontwikkel je jezelf van pionier tot onderwijsinnovator én teacher leader. Een teacher leader geeft individueel dan wel gezamenlijk – middels ontwikkeling, inspiratie en onderzoek – sturing aan collega’s, schoolleiders en andere betrokkenen. Dit met als doel het onderwijsproces en zo de leerresultaten van leerlingen te verbeteren. Effectieve teacher leaders zijn gefocust op samenwerking, uitwisseling en kennisdeling vanuit een heldere visie. Ook inzicht in veranderprocessen, innoverend vermogen, een onderzoekende houding, zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen zijn onmisbaar.
Jouw rol in de school
Die ontwikkeling heeft gevolgen voor de onderwijscultuur op school. Enerzijds kan er meer ruimte voor jou ontstaan om een andere, leidende rol in te nemen. Ook een sterker gevoel van eigenaarschap bij jou en je collega’s is een gevolg. Daarbij kan de samenwerking tussen je leidinggevende en jouw team worden geïntensiveerd. Ook kunnen onderwijsvernieuwingen steeds positiever omarmd worden en sterke peer netwerken ontstaan.
Anderzijds kan jouw nieuwe positie op school leiden tot een spanningsveld. Pionierende leraren worden door professionele onderwijsvernieuwers op handen gedragen, maar binnen je eigen organisatie kun je soms ook een geïsoleerde positie innemen. Accepteren collega’s jouw veranderde rol of is er weerstand? En hoe zorg je ervoor dat jouw collega’s jouw idee na implementatie doorzetten?
Als teacher leader kijk je kritisch naar je eigen handelen, maar ontwikkel je ook inzicht in deze processen. Het vermogen om goede relaties te onderhouden met collega’s en hen te stimuleren, ondersteunen en vertrouwen te geven is belangrijk. Het is daarbij ook van belang dat jouw leidinggevende recht doet aan jou als innovator. Betrek hem of haar steeds, deel verantwoordelijkheid en zorg samen voor verdere verspreiding van jouw idee op school.
Netwerk onderhouden
De zoektocht naar verbinding, inspiratie en kennis houdt niet op school op, maar overstijgt de school ook vaak. Netwerken met anderen kan helpen om je eigen handelen en de ontwikkeling binnen je school in een bredere maatschappelijke context te plaatsen. Ook leer je zo relateren aan bredere beleidsontwikkelingen buiten de school. Een teacher leader moet daarom ook beschikken over het vermogen om netwerken op te bouwen, te onderhouden en in te zetten.
In een bredere context
Pionieren zorgt ervoor dat je als leraar gemotiveerd raakt om zelf de leiding te nemen over de vernieuwing van het onderwijs. Je ontdekt hoe je met initiatieven kunt vernieuwen en daarmee bijdraagt aan een cultuur van onderwijsvernieuwing binnen en buiten de school. Pionieren is daarvoor van betekenis als instrument voor het ontwikkelen van een lerende, onderzoekende, innoverende schoolcultuur. En breder nog: voor de emancipatoire beweging die de opleving van teacher leaders voor de herwaardering en aantrekkelijkheid van het lerarenberoep kunnen zijn.
Pionieren heeft dus niet alleen een directe relatie met het (verbeteren van) het onderwijs op jouw school, maar ook met beleidsthema’s als onderwijskwaliteit, professionalisering, aanzien van het beroep, positionering van leraren en kennisinfrastructuur. Als leraar-ambtenaar, LOF-onderzoeker en onderwijsprofessional breng ik deze betekenis en de bevindingen uit ons onderzoek dan ook vaak ter sprake.
Welke ervaring heb jij met pionieren in het onderwijs? Of ben jij een teacher leader? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
