‘Schermslaven met een inefficiënt brokkelbrein’: dat is wat je krijgt als je kinderen niet leert om op een gezonde manier met digitale media om te gaan, vindt de Belgische neuropsychiater Theo Compernolle. In zijn boek Ontketen het brein van je kind legt hij uit hoe je kinderen en pubers leert om meester te worden over hun technologieën. ‘Digivrijheid’, noemt hij dat.
Kinderen in Nederland krijgen steeds jonger een smartphone en 95 procent van de 12-jarige heeft er een. Een belangrijke reden hiervoor is bereikbaarheid, maar ook het leren omgaan met technologie. Tegelijkertijd is de helft van de ouders bezorgd om de privacy van hun kind. Dr. Prof. Theo Compernolle is expert op het gebied van stress en het brein en promoveerde met een onderzoek over stress op middelbare scholen. Hij schreef vervolgens meerdere boeken over het jonge brein. Tijdens zijn workshops, lessen en lezingen kreeg hij zoveel vragen van ouders over schermgebruik, dat hij besloot er een heel nieuw boek aan te wijden: Ontketen het brein van je kind (2022, Lannoo). Want hoeveel schermtijd is eigenlijk normaal? En hindert gamen en social media gebruik het leervermogen van een kind? ‘Als ouders en leraren onze kinderen en pubers niet leren hoe ze op een gezonde manier met digitale media kunnen omgaan, in hun eigen voordeel, dan zullen de ‘antisociale media’ dat doen, in hun commerciële voordeel’, schrijft Compernolle. En dus pleit hij voor ‘digitale emancipatie’ van onze kinderen.
Brokkelbrein
Volgens Compernolle zijn er heel wat goede boeken en praktische websites over het aanleren van digitale vaardigheden en mediawijsheid, maar is het fundament hiervan digitale vrijheid. Met digitale vrijheid bedoelt de neuropsychiater dat een kind in staat is om zich langere tijd aan een stuk los te koppelen van schermen, fysiek en psychisch. Het kind bepaalt zelf wanneer, waarvoor, waar en hoelang het er gebruik van maakt en is daarmee ‘meester van diens aandacht’. “Mijn stelling is dat het onmogelijk is om optimaal gebruik te maken van al die mooie technologieën als je niet digitaalvrij bent. In dat geval zal het niet mogelijk zijn om het beste uit je brein te halen én uit de synergie tussen beiden”, schrijft hij. “Als je niet digivrij bent, is de kans groot dat je prachtige brein vervormd raakt tot een brokkelbrein.” Zo’n brokkelbrein heeft moeite zich lang op één taak te focussen, is minder creatief en productief en daardoor minder gelukkig. Een kind dat niet digivrij is om digitale vaardigheden aan te leren, is hetzelfde als een kind dat niet kan zwemmen waterpolo laten spelen, vindt Compernolle.
Drugsdealer
Digivrijheid is daarom voor zowel ouders als leraren een belangrijk thema om te begrijpen, te leren en door te geven, volgens de neuropsychiater. In Ontketen het brein van je kind legt hij haarfijn uit hoe het (jonge) brein werkt en welke invloed schermtijd heeft op de ontwikkeling van kinderen en pubers. Van leren en slapen tot psychische gezondheid en sociale vaardigheden. Dit onderbouwt hij op een wetenschappelijke, maar lekker leesbare manier. Het heeft zelfs met vlagen iets humoristisch: we worden met creatief taalgebruik op de feiten gedrukt. Zo schrijft hij: ‘Als je schermpjes als ‘virtuele fopspeen’ gebruikt (en dus maar snel een scherm geeft als een kind aandacht vraagt, red.), ben je eigenlijk een soort ‘drugsdealer’ die een potentieel verslavend spul aan zijn kind geeft’. Of zijn consequente gebruik van de zelfverzonnen term ‘antisociale media’ in plaats van ‘sociale media’, om te benadrukken dat we op onze hoede moeten blijven.
Ondanks de overwegend sympathieke schrijfstijl van Compernolle heeft hij een duidelijke mening over ongezond schermgebruik, en dat lees je. Ontketen het brein van je kind is daarom een goed boek om je bewust te worden van wat er eigenlijk om ons heen gebeurt op digitaal vlak, en hoe het maar vanzelfsprekend is dat we scrollend en append door het leven gaan. En vooral dat het deze generatie kinderen gegund is om de controle terug te pakken over hun tijd en aandacht, onder druk van de digitalisering: iets dat volwassenen die de opkomst van internet hebben meegemaakt niet geleerd is.
Aanvulling
Naast wetenschappelijke kennis, deelt Compernolle in zijn boek een praktische aanpak om kinderen digitale vrijheid aan te leren in hun dagelijks leven. Hierbij richt hij zich in dit boek vooral tot ouders. Voor leraren is het interessant leesvoer om digitale ontwikkeling van kinderen in breder perspectief te kunnen plaatsen. Je kunt Ontketen het brein van je kind daarom zien als een aanvulling op het boek Van brokkelbrein naar focus (2021, Synaps) van Compernolle en o.a. Gerjanne Dirksen. Dit is een praktijkgids speciaal voor leraren over hoe je je leerlingen op school helpt om hun brokkelbrein de baas te worden.
[Ontketen je brein, Theo Compernolle, 2021, Lannoo]
Hoe ben jij je bewust van hoe digivrij jij en jouw leerlingen zijn? Deel je ervaringen onder dit artikel.
