De laatste jaren zijn er steeds meer leerlingen die versnellen: ze doen korter dan acht jaar over de basisschool. Hierbij maak je onderscheid tussen herfst- en niet-herfstkinderen. Wat is versnellen precies? En wat zijn de (sociaal-emotionele) gevolgen voor het voortgezet onderwijs? Je leest erover in dit artikel.
Versnellen betekent dat je de basisschool sneller doorloopt dan de tijd die er normaal voor staat: je slaat een (deel van een) onderwijsjaar over. In schooljaar 2017-2018 versnelde 11 procent van alle leerlingen. Daarvan is ruim 80 procent een herfstkind: oftewel geboren in oktober, november of december. Zij kleuteren meestal korter dan hun klasgenootjes. Niet-herfstkinderen kunnen ook versnellen: door een klas over te slaan doen zij een jaar korter over de basisschool.
Versnellen of verrijken?
Versnellen wordt vaak in verband gebracht met hoogbegaafdheid. Hoogbegaafde leerlingen denken en leren sneller dan andere kinderen. Zonder onderwijsaanpassing zullen zij zich snel vervelen. Je kunt ervoor kiezen om de reguliere leerstof te verbreden en verdiepen. In dit OVM-artikel lees je hoe je creatief-begaafde leerlingen kunt uitdagen.
Is verrijking niet voldoende? Dan is versnellen een optie. Volgens Renata Hamsikova versnellen hoogbegaafde leerlingen niet: je volgt gewoon hun tempo en ontwikkeling die sneller gaat dan die van andere leerlingen. Wel handig om te weten: versnellen heeft gevolgen voor de didactische leeftijd, die ligt bij een versnelde leerling lager. Vooral bij toetsen en leerlingvolgsystemen die de resultaten van een leerling vergelijken met die van leeftijdsgenoten (groepsnormen) kan dat voor een enigszins vertekenend beeld zorgen.
Gevolgen voor het schooladvies
Leerlingen die versnellen, halen over het algemeen een hogere score voor de Centrale Eindtoets (CE) dan reguliere leerlingen. Maar de CE berekent de resultaten aan de hand van de didactische leeftijd. Daarom krijgen leerlingen die een klas overgeslagen hebben, soms toch een lager advies dan ze volgens hun vaardigheidsniveau aankunnen. Gelukkig is het CE-advies tegenwoordig niet meer bindend. Het lijkt erop dat scholen vooral het advies van versnelde niet-herfstkinderen aanpassen: meer dan de helft van deze leerlingen met een score op havo-/vwo-niveau krijgt een vwo-advies. Daarnaast krijgt bijna een derde van de versnelde niet-herfstkinderen met een score op havoniveau alsnog een vwo-advies.
Versneld naar de middelbare school
Leerlingen die het basisonderwijs versneld hebben doorlopen, doen het goed in het voortgezet onderwijs: ze halen vaker een vwo-diploma. Maar niet allemaal houden ze hun versnelling vast: ze blijven vaker zitten dan andere leerlingen. Uit onderzoek blijkt dat hun leerprestaties over het algemeen gelijk zijn aan die van hun nieuwe (en oudere) klasgenoten. Ook scoren ze significant hoger dan leerlingen die even oud zijn en niet versneld zijn.
Sociaal competente leerlingen
Naar de effecten op de sociaal-emotionele ontwikkeling is nog niet veel onderzoek gedaan. Uit die weinige onderzoeken blijkt dat versnelde kinderen minstens even sociaal competent zijn als niet-versnelde leerlingen. Soms beoordelen leraren deze leerlingen in sociaal opzicht negatiever, maar aan het einde van de schooltijd is die beeldvorming weer sterk afgenomen. Versnellen lijkt dus geen negatief effect te hebben op de sociaal-emotionele ontwikkeling van goede of hoogbegaafde leerlingen.
Omgaan met versnellen
Merk je dat een kind een ontwikkelingsvoorsprong heeft? Dan kan een klas overslaan een goede optie zijn. De VersnellingsWenselijkheidLijst (VWL) is speciaal ontwikkeld om leerkrachten en andere betrokkenen te ondersteunen in die beslissing. Je kunt de lijst al invullen vanaf groep 1/2. Komt eruit dat versnellen verstandig is? Probeer de sociale context van het kind dan zo gelijk mogelijk te houden. Een klas overslaan in de onderbouw levert de minste aanpassingsproblemen op. Denk ook goed na over hoe je het kind presenteert in de nieuwe groep. Afwijken van de groepsnorm kan pesten in de hand werken. Hoe minder je het kind in een bijzondere positie zet, hoe beter het is.
Wat is het beleid op jouw school omtrent versnellen? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
