Amerikaanse presidentsverkiezingen: wie bepaalt de uitslag?

Op 3 november gaan de Amerikanen naar de stembus om hun president te kiezen. De kandidaat voor de republikeinse partij is de huidige president Donald Trump. Voor de democratische partij doet Joe Biden mee.
Bron: Shutterstock/RozenskiP 

Tientallen alternatieve kandidaten
Trump en Biden zijn niet de enige twee deelnemers aan de presidentsverkiezingen. In het totaal zijn er meer dan dertig alternatieve kandidaten. De meeste daarvan zijn verbonden aan een politieke partij. Zo is er een libertijnse partij (voor minder invloed van de staat), een groene partij, een socialistische partij en een ‘verbodspartij’, die vooral alcohol wil verbieden. Jo Jorgensen, van de libertijnse partij, is de enige alternatieve kandidaat die in alle vijftig Amerikaanse staten op het kiesbiljet staat. Andere kandidaten zijn vaak maar in één of enkele staten verkiesbaar. 

Kayne West
De bekendste en meest populaire alternatieve kandidaat is rapper Kayne West, met zijn eigen verjaardagspartij. Hij heeft veel contacten met de republikeinse partij en Trump noemt hem een vriend. Maar West vindt vooral cultuur en milieu belangrijk: thema’s die meer bij de democratische partij horen. Hij doet mee in twaalf staten: Arkansas, Colorado, Idaho, Iowa, Kentucky, Louisiana, Minnesota, Mississippi, Oklahoma, Tennessee, Utah en Vermont.

Kiesmannen
Amerikanen hanteren een ‘districtenstelsel’. Per staat (district) kiezen zij voor zogenaamde kiesmannen. Dat zijn vertegenwoordigers die namens de bevolking op een bepaalde kandidaat gaan stemmen. Het aantal kiesmannen in een staat hangt af van het aantal inwoners. In het totaal zijn er 538 kiesmannen. Om de verkiezingen te winnen zijn 270 kiesmannen nodig: de helft plus 1.

Het lijkt misschien vreemd, maar alle kiesmannen van een staat gaan naar de winnaar in die staat. Bijvoorbeeld: Californië is de staat met de meeste kiesmannen: 55. Als de democraten hier winnen, dan krijgen ze al deze kiesmannen. Daarbij maakt het niet uit of 51% of 100% van de Californiërs op de democraten stemt: ‘the winner takes all’.

De meeste stemmen gelden niet altijd
Donald Trump won de vorige presidentsverkiezingen in 2016 van Hillary Clinton. Maar Clinton had in het totaal de meeste stemmen. Zij haalde in veel staten grote overwinningen. Trump won met kleinere verschillen, maar wel in meer staten. Hij kreeg daardoor meer kiesmannen en werd president.

Het districtenstelsel zorgt ervoor dat de alternatieve kandidaten weinig kans maken. Ze moeten in minimaal één staat de meerderheid halen om kiesmannen te krijgen. Een partij die bijvoorbeeld in alle staten één derde van de stemmen zou krijgen, wordt in Amerika niet vertegenwoordigd.    

Resultaat staat vast in veel staten
Voor een presidentskandidaat is het dus alleen belangrijk in welke staten hij of zij wint. Hoe groot de overwinning in die staten is, is niet van belang. 

In de meeste Amerikaanse staten stemt de meerderheid bijna altijd op dezelfde partij. Dat geldt bijvoorbeeld voor Californië. De democraten wonnen hier de laatste 30 jaar altijd en zij kregen bij de laatste drie verkiezingen meer dan 60% van de stemmen. Aan de andere kant zijn er staten als Mississippi en Louisiana, waar de republikeinse kandidaat altijd wint (al weet je dat voor de toekomst natuurlijk nooit helemaal zeker). Staten waar dezelfde partij altijd wint, noemen we safe states.

Het heeft voor zowel de democraten als de republikeinen weinig zin om veel campagne te voeren in deze safe states. Misschien kunnen ze daarmee het verschil in de uitslag wat groter of kleiner maken, maar dat maakt toch niet uit voor het aantal kiesmannen.

Swing states
Naast safe states zijn ook zogenaamde swing states: staten waar soms de democraten en soms de republikeinen winnen. De kleine verschillen in deze staten, bepalen uiteindelijk wie de verkiezingen wint. De indeling in safe states en swing states is niet volgens elke bron hetzelfde: deze hangt af van hoe groot het verschil moet zijn, voordat je een staat ‘safe’ noemt. 

Bronnen:
Bron 1 safe en swing states.

Democratische safe states	Republikeinse safe states	Swing states
Californië (CA)	Alabama (AL)	Colorado (CO)
Connecticut (CT)	Alaska (AK)	Florida (FL)
Delaware (DE)	Arizona (AZ)	Iowa (IA)
District of Columbia (DC)	Arkansas (AR)	Michigan (MI)
Hawaï (HI)	Georgia (GA)	Minnesota (MN)
Illinois (IL)	Idaho (ID)	Nevada (NV)
Maine (ME)	Indiana (IN)	New Hampshire (NH)
Maryland (MD)	Kansas (KS)	North Carolina (NC)
Massachusetts (MA)	Kentucky (KY)	Ohio (OH)
New Jersey (NJ)	Louisiana (LA)	Pennsylvania (PA)
New Mexico (NM)	Mississippi (MS)	Virginia (VA)
New York (NY)	Missouri (MO)	Wisconsin (WI)
Oregon (OR)	Montana (MT)
Rhode Island (RI)	Nebraska (NE)
Vermont (VT)	North Dakota (ND)
Washington (WA)	Oklahoma (OK)
	South Carolina (SC)
	South Dakota (SD)
	Tennesee (TN)
	Texas (TX)
	Utah (UT)
	West Virginia (WV)
	Wyoming (WY)

Bron 2 Hoe werken de Amerikaanse verkiezingen?
Bron 3 aantal kiesmannen per staat (kaart).

Wie bepaalt de uitslag van de verkiezingen?
werkblad-ACTUALITEIT_amerikaanse_verkiezingen