De bouw en werking van DNA

Het DNA in je cellen bepaalt een groot aantal kenmerken van jouw lichaam. Ieder mens heeft een unieke DNA-code, behalve een eeneiige tweeling. De stof DNA gebruikt een code die bepaalt welke eiwitten in een cel worden gemaakt. Eiwitten zorgen voor allerlei verschillende processen in je lichaam.

Bekijk de Topdoks-aflevering ‘Wat is DNA? Jouw persoonlijke bouwinstructie’. Maak daarna de opdrachten.

Opdrachten

1 Marc wrijft de cellen van een orgaan van een kalf kapot. Dat gaat gemakkelijker bij dierlijke cellen, zoals van een kalf, dan bij plantaardige cellen. Hoe komt dat?

2 Het DNA in elke menselijke cel is een lange sliert met daarop 3 × 10⁹ (= 3 miljard) letters. Anders dan in onze taal (26 letters) zijn er maar vier verschillende letters: A, C, G en T.
Een serie letters in het DNA zorgt voor een eigenschap zoals haarkleur of bloedgroep. Hoe ontstaan dan verschillen in zulke eigenschappen tussen mensen?

3 Hoe kan bij een eeneiige tweeling met precies dezelfde code toch verschil ontstaan, bijvoorbeeld verschillende cijfers als ze beiden dezelfde toets maken?

4 Al jouw cellen hebben hetzelfde DNA, maar toch doen jouw cellen niet allemaal hetzelfde.
Welke stoffen zorgen voor dat verschil?

5 De DNA-code wordt vertaald in een boodschap aan de cellen. Die vertaling gaat in stukjes, de zogenoemde genen. Zo’n gen vertaalt de DNA-code met vier letters (A, C, G en T) in aminozuren, die in de cel aan het werk gaan. DNA gebruikt steeds drie letters achter elkaar om een aminozuur te maken. Er bestaan twintig verschillende aminozuren.
Bereken hoeveel verschillende combinaties van drie letters je kunt maken als er vier verschillende letters bestaan.
Tip: je kunt dus voor de eerste letter kiezen uit vier, voor de tweede ook en voor de derde ook.

6 Janouk laat haar DNA onderzoeken in een laboratorium om te weten waar haar voorouders vandaan komen. In Zweden gebruikte men dezelfde methode voor crimineel onderzoek. Van een dader van twee moorden werd DNA gevonden, maar dat zat niet in een databank van veroordeelde criminelen.
Wat hoopte de Zweedse politie te vinden door dit DNA net als Janouk op te sturen naar een lab?

Van de makers van Biologie voor jou