In 2024 overleed de wereldberoemde etholoog Frans de Waal. Hij promoveerde op gedragsonderzoek aan chimpansees in Burgers’ Zoo in Arnhem, maar werkte het grootste deel van zijn leven in Atlanta in de Verenigde Staten. Hij ontdekte dat ook bij dieren gedrag voorkomt waaruit altruïsme (onbaatzuchtigheid; het tegenovergestelde van egoïsme) blijkt: anderen helpen, samenwerken of zich met elkaar verzoenen.

Bekijk de video ‘Understanding animal morality’. Maak daarna de opdrachten.

Opdrachten

1 Er was lang discussie over de evolutie van ‘altruïstische genen’. Die genen zouden moeten zorgen voor verzorgings- en beschermingsgedrag naar soortgenoten, terwijl men lang dacht dat alle gedrag via evolutie was gericht op eigenbelang. William Hamilton formuleerde de hypothese van verwantschapsselectie als verklaring voor altruïsme: het nuttige effect van het verzorgen of beschermen van soortgenoten met wie veel DNA wordt gedeeld.
Voor hoeveel broers of zussen van de moeder zou een dier zich kunnen opofferen om het eigen DNA toch te laten voorbestaan?
A 1
B 2
C 3
D 4

2 Wat moet een dier kunnen om zo’n inschatting als bij vraag 1 te maken?

3 Bij bijen zijn alle vrouwtjes in een kolonie diploïd en zusters van elkaar. Er is maar één bij in de kolonie koningin. Zij legt eieren, de anderen zijn allen werkbijen.
Hoe sterk is de verwantschap tussen de koningin en haar zusters op zijn minst?
A 25%
B 50%
C 75%
D 100%

4 Chimpansees en bonobo’s zijn twee soorten mensapen die beide sterk verwant zijn aan de mens. Toch is hun altruïstisch gedrag erg verschillend.
Zoek uit wat het verschil in gedrag is tussen beide soorten en geef daarmee een mogelijke verklaring voor het verschil in altruïstisch gedrag tussen beide soorten.

5 Altruïstisch gedrag kan ook gericht zijn op dieren van een andere soort.
Welk voorbeeld geeft Frans de Waal daarvan?

6 De Japanse etholoog Nahoko Tokuyama beschreef in een artikel (2021) dat in een groep bonobo’s het vrouwtje Marie, dat zelf twee dochters had, het weesaapje Fleur adopteerde. Uit DNA-onderzoek bleek dat Fleur geen familie was van Marie.
Leg uit dat deze ontdekking in strijd is met de hypothese van Hamilton in vraag 1.

Van de makers van Biologie voor jou