Sikkelcelziekte is een erfelijke ziekte van de rode bloedcellen. Het wordt veroorzaakt door een afwijking op het hemoglobine-gen. Sikkelcellen kunnen minder goed zuurstof transporteren en worden sneller afgebroken dan gezonde rode bloedcellen.
Bekijk de video (klik op de afbeelding!) en maak de vragen van toets-expert en biologiedocent René Westra.
Vragen
1. Naast rode bloedcellen en witte bloedcellen is er nog een vast bestanddeel in het bloed. Welk bestanddeel is dit?
2. De spreker zegt dat het bloed snel door de haarvaten stroomt. Het bloed bereikt de haarvaten vanuit een slagader. Leg uit dat het bloed in de haarvaten veel langzamer stroomt dan in de slagader.
3. In de spieren zit een stof die lijkt op hemoglobine, maar slechts één heemgroep bevat. Welke stof is dit en welke functie heeft die stof?
4. Bloedarmoede betekent dat er te weinig rode bloedcellen in het bloed zitten. Wat is een gevolg daarvan?
5. Het kan ook zijn dat er genoeg rode bloedcellen zijn, maar dat ze niet actief genoeg zijn. Soms adviseert de huisarts dan staalpillen: opname van een extra hoeveelheid ijzer. Leg uit hoe dit werkt.
6. In de wervelkolom, het borstbeen, de ribben, het sleutelbeen, het schouderblad, het heupbeen, de schedel en in het bovenste uiteinde van lange botten, zoals het dijbeen en de bovenarm kan bij sikkelcelanemie veel pijn ontstaan. Leg uit hoe dat komt.
7. Bij sikkelcelanemie zit er een fout in een eiwitfragment. Wat is de oorzaak daarvan?
8. Sikkelcelanemie is een aandoening aan de rode bloedcellen. Het gen voor de ziekte erft autosomaal recessief over. In Nederland komt deze ziekte vooral voor bij mensen afkomstig van de Antillen en uit Suriname. Aanstaande ouders kunnen zich laten testen op dragerschap. In de familie van Doris komt sikkelanemie voor. De stamboom van haar familie is weergegeven in de afbeelding. Doris heeft de ziekte niet, maar het lijkt haar goed mogelijk dat ze draagster (heterozygoot) is. In de stamboom is Doris aangegeven bij IV6.
Wat is op basis van de in de stamboom getoonde gegevens de kans, afgerond op hele procenten, dat Doris draagster is van het allel voor sikkelcelanemie?
A 14%
B 25%
C 33%
D 67%
E 75%
9. Dat deze ziekte vooral voorkomt bij mensen afkomstig van de Antillen en uit Suriname, heeft met de geschiedenis te maken. Deze mensen stammen af van tot slaafgemaakte voorouders die afkomstig waren uit West-Afrika. Daar komt veel malaria voor. De malariaparasiet is een eencellig diertje dat in rode bloedcellen leeft. In sikkelcellen kan hij niet goed groeien. Dus ontstaat er een bijzondere situatie. Mensen met sikkelcelanemie (genotype ss) hebben minder overlevingskansen. Mensen met SS ook, die sterven vaak aan malaria. De mensen met Ss (heterozygoot) hebben dus de beste kansen, daardoor blijven beide allelen in Afrika bestaan.
Op welke manier kun je met behulp van de wet van Hardy en Weinberg de waardes p (frequentie van S) en q (frequentie van s) bepalen in de populatie van mensen van kleur, als 1 op 7 van hen drager is? (Hier wordt bedoeld heterozygoot Ss, zie afbeelding vraag 8.)
10. In Suriname en op de Antillen komt malaria veel minder voor dan in West-Afrika. Wat kun je daardoor zeggen over het percentage heterozygoten ten opzichte van West-Afrika?
A Dat is lager.
B Dat is hetzelfde.
C Dat is hoger.
Antwoorden bekijken
Om de antwoorden te kunnen zien, moet je zijn ingelogd. Heb je nog geen account? Meld je dan nu aan! Het is GRATIS.
