Dit artikel begint met een video-opname van Jeugdzorg Q3. Het geeft in vogelvlucht de acht fasen van Erikson aan die ieder mens in zijn leven moet doorlopen, mits hij de kans krijgt zijn leven te voltooien. Helaas is dat niet altijd het geval. De dood van een jong iemand raakt ons zeer, omdat sterven op jonge leeftijd niet de bedoeling kan zijn geweest van het geboren worden. Eerder hebben we op deze website gepubliceerd over het puberbrein.
Deze zijn geïnspireerd door het werk van E. Crone en P.M. Westenberg en beschrijven de psychosociale en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en adolescenten. We hebben ook kennisgenomen van de ontwikkeling van kinderen, adolescenten en volwassenen aan de hand van de theorie van Robert Kegan. Deze ontwikkelingspsycholoog benadert de mens vanuit de ontwikkeling van zijn bewustzijn. Zijn theorie komt vooral in de artikelen over het volwassen brein aan bod. Erik Erikson, waar we ons in dit artikel op richten, was een psycholoog die zich met name bezig hield met de psychoanalyse.
Wie is Erik Erikson?
Erikson behoorde tot de groep postfreudianen die de ego-psychologen worden genoemd. Zij zijn van mening dat het ego zich niet beperkt tot een louter defensieve functie, maar nog een belangrijke functie heeft; het voortdurend integreren van allerlei tegenstellingen die zich kunnen voordoen, zowel binnen de persoon zelf als in diens interactie met de sociale omgeving. Eriksons therapeutische tussenkomsten waren er dan ook voornamelijk op gericht het ego van de cliënt te versterken.
Fysieke vermogens vs. mentale vermogens
Als mensen ouder worden ervaren ze een neergang in hun fysieke en mentale vermogens. Voor de lezers van Onderwijsvanmorgen maak ik dan onderscheid tussen het verouderingsproces van ons lichaam en de processen die zich binnen ons brein afspelen. Wat dit betreft kan ik met name verwijzen naar het artikel over het Drievoudige Brein. De fysieke en mentale processen kunnen niet geheel los van elkaar worden gezien, maar verlopen ook zeker niet synchroon. Zo gaat het brein gemiddeld langer mee dan het lichaam; van een 70-jarige kun je bijvoorbeeld geen topprestaties meer verwachten op fysiek gebied. Met zijn mentale vermogen ligt dat gunstiger; er zijn 70- en 80-jarigen bekend die nog toekomen aan een academisch proefschrift. Nelson Mandela kreeg op 75-jarige leeftijd de Nobelprijs voor de Vrede en bleef tot op 80-jarige leeftijd president van zijn land. Nu, in 2011, leeft hij nog steeds en is hij duidelijk nog een belangrijk mens. Naar zijn wijze raad wordt nog steeds gevraagd. Volgend jaar hoopt hij 100 jaar te worden. Hij worstelt dus niet met zijn geestelijke vermogens, maar wel met zijn lichamelijke.
Er zijn wetenschappers die de duurzaamheid van onze geestelijke vermogens zien als indicatie dat in de toekomst de dood pas zal optreden als onze mentale vermogens het gaan begeven. Leven tot 100/120 jaar ligt dus binnen ons bereik.
De eindigheid van ons leven
Wanneer mensen de zeventig zijn gepasseerd kijken ze nog wel vooruit, maar ze kijken ook steeds meer om. Dat begint al rond de leeftijd van vijftig jaar. Er bestaat niet voor niets een midlifecrisis; rond die leeftijd beginnen we ons bewust te worden van de eindigheid van ons leven. Vrouwen komen in de overgang en mannen…ja, die denken dat bij hen alles gewoon doorgaat. Maar we weten heus wel dat dit niet helemaal waar is. Ik kwam in mijn boekenkast “De Vergankelijkheid” tegen van Midas Dekkers. En nu citeer ik hem:
“Naarmate een man ouder wordt, wil hij minder en wat hij minder wil, kan hij ook minder. Zo is het althans in de Angelsaksische wereld, getuige het befaamde
Under 25 – Twice daily
25 to 35 – Tri weekly
35 to 45 – Try weekly
45 – to 55 – Try weakly
55 and on – Try, try, try”
Het verval is duidelijk. We hebben ons leven echter tot een goed einde gebracht als we aan het eind kunnen concluderen dat we een belangrijk deel van onze levensdoelen hebben gehaald. Ons leven is de moeite waard geweest. Jongeren nemen het stokje over en betrokken docenten zullen nog een levenlang in de herinnering blijven bestaan.
