Deze keer heb ik voor u geen filmpje maar een slideshare over de rol van de vrouw. Ik werd hiertoe geïnspireerd, omdat ik een interview voorbereid met een vrouwelijke topper die net afscheid heeft genomen van het onderwijs. Terwijl ik daarmee bezig was, realiseerde ik me dat veel van mijn onderwijscollega’s vrouw zijn. Nu kijkt niemand daar meer van op, maar dat is weleens anders geweest. Toen ik in de jaren ’60 begon als leraar was de meerderheid van de docenten nog man. Toen ik in die jaren lid was van de Vereniging van Schoolleiders in het dag/avondonderwijs, was er onder de ca. 80 rectoren en directeuren niet één vrouw! Kunt u zich dat voorstellen?
Intussen is er veel veranderd. Is alles nu dan wél OK? Ik kan daar geen antwoord op geven. Het is aan de individuele vrouw om dat voor zichzelf uit te maken.
Rollen en rolpatronen
In de diapresentatie kunt u zien dat mannen en vrouwen vele rollen vervullen. Ik noem er enkele: ouder, broer, zus, vriend, vriendin, werknemer, kostwinner, verzorger, werkgever, raadgever, etc. Iedereen neemt een aantal van deze rollen op zich. Dat samenspel van rollen noemen we een rolpatroon. Laten we een voorbeeld dicht bij huis nemen (of moet ik zeggen dicht bij school?). Het overgrote deel van de deeltijdbanen wordt bezet door vrouwen. Deze geven aan dat hun moederrol te veel tijd in beslag neemt voor een voltijdbaan. Bij mannen komt dit ook voor, maar aanzienlijk minder. Ik gebruik hier bewust het woord “moederrol”, want zelfs vaders gebruiken dit woord als zij een deel van de verzorging van kinderen op zich nemen. Taal heeft hier een culturele functie: de verzorgingsrol noemen we moederrol.
Laten we even teruggaan naar een vorig artikel. We komen dan in het bewustzijnsstadium van de gemiddelde volwassene die over het algemeen een traditionele rol vervult (stadium III).
Stadium III → de traditionele vrouw
Een vrouw die in het IIIe stadium verkeert, ontleent haar identiteit aan de mensen die deel uitmaken van haar verschillende rollen. Op dit bewustzijnsniveau wordt zij sterk beïnvloed door de opvattingen die anderen over haar hebben. Die anderen kunnen ook instellingen zijn, zoals universiteiten of hogescholen. Een diploma van zo’n instelling geeft de waardering aan die autoriteiten (examencommissies) tegenover haar hebben geuit. De meningen van anderen, en zeker van belangrijke anderen, wegen dus zwaar. Veel mannen en vrouwen in dit stadium horen graag van autoriteiten wat van hen verwacht wordt. Zij zullen aanwijzingen en opdrachten loyaal uitvoeren.
In traditionele samenlevingen is de man/vrouw-verhouding het gevolg van de eeuwenoude verdeling tussen zorg en arbeid. De diapresentatie van Sayanti Gosh geeft een mooi beeld van de voortgaande ontwikkeling van de man/vrouw-verhouding. Mannen en vrouwen vervullen vele rollen, maar vrouwen hebben het moeilijker dan mannen. Als dragers van het leven worden vrouwen van nature sterker in de zorgrol gedrongen dan mannen. Dat is ook goed te zien in het onderwijs, waar de overgrote meerderheid van deeltijdbanen door vrouwen wordt vervuld. Het zijn de vrouwen in deeltijdbanen die echter al de sprong van het traditionalisme naar het modernisme hebben gemaakt. Want hier bevinden zich de vrouwen die het lot in eigen hand hebben genomen en een balans hebben gevonden tussen zorg en arbeid. Zij zijn beland in het IVe bewustzijnsstadium van Kegan of ze zijn ernaar op weg. Meer over Stadium IV vindt u hier.
Stadium IV → De moderne vrouw
Ondanks hun onmiskenbare kwaliteiten stoten maar weinig vrouwen door naar de top. Waarom? Op de universiteiten wemelt het immers van uiterst talentvolle vrouwen. Nog maar kort geleden sprak ik met een vrouwelijke hoogleraar Economie. Zij vertelde mij haar levensverhaal. De rode draad door dit verhaal was de drang naar het moederschap geweest. Zij had omwille van haar wetenschappelijke idealen gekozen voor haar werk. Ze was kinderloos gebleven. Maar nu benijdde ze leeftijdgenoten met kleinkinderen. “Mannen hebben het gemakkelijker”, zei ze. “Ik ben inderdaad door het glazen plafond gestoten en heb alles bereikt wat ik wilde”. Ze keek me aan, “Maar terugkijkend vraag ik me af of het dit alles wel waard was”. Zij was een postmoderne vrouw, net zoals de vrouwelijke topper die ik ga interviewen. Dat interview kunt u in de loop van deze maand lezen op Onderwijsvanmorgen.nl.
