Systeemdenken wordt steeds belangrijker in het onderwijs. Het stelt zowel leerkrachten als leerlingen in staat het heden en de toekomst te begrijpen. Ben je als docent wel bewust dat het geen vak is, maar een denkgewoonte die je toepast om het bestaande curriculum effectiever en prettiger te maken.
Als klimaatspijbelaar Greta Thunberg iets bewijst, dan is het wel dat systeemdenken springlevend is in het onderwijs. De Zweedse tiener is – ongeacht of je het met haar eens bent – een leerling in de geest van Peter Senges boek Lerende Scholen, waarin kinderen leren dat ze zelf het systeem zijn en niet het slachtoffer ervan. Dat systeemdenken is de cruciale vijfde discipline van de Amerikaanse wetenschapper én een voorwaarde voor boeiend onderwijs.
Curriculum
Boeiend onderwijs is onder meer noodzakelijk om beter te kunnen omgaan met de steeds complexer wordende samenleving. Het idee van een lerende school is dat door toepassing van de vijf disciplines van Senge een omgeving wordt gecreëerd waarin mensen voortdurend dingen kunnen leren die belangrijk zijn. Voor henzelf en voor de maatschappij en met en van elkaar. Niet door enkel gedoceerde oefenstof, maar vooral door zelfstandig te leren nadenken.
Als dat niet gebeurt, ontstaat er een kloof tussen de complexiteit en samenhang in de wereld van vandaag en de investeringen die we doen om onze leerlingen deze complexiteit te leren begrijpen.
De ontwikkeling van inzicht in de samenhang tussen en binnen de onderdelen is nog onvoldoende aanwezig, terwijl onze leerlingen zouden moeten leren dat onderwerpen in toenemende mate interdisciplinair zijn.
Vaardigheden
Als Senge het over systeemdenken heeft, bedoelt hij het vermogen om relaties in dynamische systemen te zien en te begrijpen, met oog voor de wijze waarop onderdelen elkaar beïnvloeden en op elkaar reageren. Wees je als leerkracht bewust dat systeemdenken niet een vak is, maar een manier van denken die je toepast om de bestaande oefenstof effectiever en prettiger te maken. Voor de kinderen én voor jezelf.
Dit vereist verschillende vaardigheden zoals samenwerken, creatief denken, communiceren en het kunnen zien van relaties. Vaardigheden die je als leerkracht bij jezelf en bij leerlingen kunt stimuleren door toepassing van constructivisme, technologie en beeldcultuur, interactie, meervoudige intelligentie en brain based teaching. Daartoe moeten we een netwerk opbouwen waarin leerlingen, leraren, ontwikkelaars, begeleiders, bedrijfsleven en overheid met elkaar samenwerken.
Toekomst
Net als voor andere organisaties geldt ook voor scholen dat ze zich voortdurend moeten ontwikkelen om zich aan te passen aan continu veranderende omstandigheden. Het gedachtegoed van de lerende school is uiteraard geen wondermiddel. Het is een van de vele mogelijkheden die het werk op school voor iedereen prettiger, boeiender en dus beter maken. Als het voortbestaan van organisaties is gestoeld op het leerklimaat, dan geldt dat niet alleen voor scholen, maar net zo goed voor de producten die zij afleveren. Kortom: voor de kinderen en hun – en daarmee onze – toekomst.
Hoe pas jij systeemdenken toe in jouw lessen? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
