Veel scholen oriënteren zich op Close Reading als alternatief voor het traditionele begrijpend leesonderwijs. Deze aanpak om tot een dieper tekstbegrip te komen verschilt fundamenteel van de meeste huidige leesmethoden. Dit artikel legt uit waarom het zo belangrijk is om in de klas samen het gesprek te voeren over de tekst.
Maar eerst: wat is Close Reading precies?
Bij Close Reading onderzoeken kinderen een moeilijke en rijke tekst op de diepere betekenis en de structuur ervan. Zij doen dit door de tekst meerdere malen te lezen, aantekeningen te maken, passages te markeren én met elkaar in gesprek te gaan over de tekst. De leerkracht stelt daarbij concrete tekstgerichte vragen. Het doel van Close Reading is altijd gericht op de inhoud van de tekst, bijvoorbeeld: “Ik kan vertellen hoe een aardbeving ontstaat en gemeten wordt en wat de gevolgen van een aardbeving kunnen zijn.” (Lapp, 2018)
“Samenwerken en discussie over de tekst dragen wezenlijk bij aan een beter begrip van de tekst.”
Fisher, Frey & Hattie (2016)
In gesprek over de tekst = meer leesplezier
Het voeren van een gesprek over de tekst is wezenlijk om tot een dieper tekstbegrip te komen. Waarom is dit gesprek over teksten nu zo belangrijk? Ten eerste weten we dat kinderen de inhoud van teksten beter onthouden wanneer zij erover praten. Uit onderzoek van Fisher, Frey & Hattie (2016) blijkt verder dat samenwerken en discussie over de tekst wezenlijk bijdragen aan een beter begrip van de tekst. Daarnaast werkt het enorm motiverend voor kinderen om met elkaar in gesprek te gaan over een tekst. Het leesplezier neemt zienderogen toe. Veel leerkrachten en kinderen ervaren deze gesprekken als een verademing in vergelijking met het traditionele TVA-model (tekst-vraag-antwoord).
Meer interactie en leerrendement
Maar welke kinderen laat je samenwerken? Het is bekend dat praten over een tekst met name goed werkt in heterogene groepjes of duo’s. De kwaliteit van de gesprekken is in deze groepssamenstelling optimaal: zowel de sterke als de zwakke begrijpend lezers leren zo het meest over de tekst. Juist de niveauverschillen tussen kinderen zorgen voor meer interactie en meer leerrendement. Dit houdt het niveauverschil tussen de leerlingen beperkt.
Stimuleer het gesprek tussen kinderen
Het is van belang om het gesprek tussen kinderen te stimuleren. Dit kun je als leerkracht onder andere doen door gevarieerde werkvormen in te zetten. Denk hierbij aan werkvormen zoals om de beurt, 1-2-allemaal, samen maken, samen delen en placemat. Je kunt dan bijvoorbeeld de kinderen de uiterlijke kenmerken en karaktereigenschappen van de hoofdpersoon uit een tekst laten halen. Door samen te overleggen kunnen ze deze kenmerken en eigenschappen markeren in de tekst. Vervolgens kunnen de kinderen, in plaats van een vaak saaie nabespreking, met behulp van 1-2-allemaal kijken of zij dezelfde elementen uit de tekst hebben gehaald.
De juiste vragen stellen
De kwaliteit van het gesprek dat de kinderen voeren wordt in hoge mate bepaald door de kwaliteit van de vragen die de leerkracht stelt. Een vraag als “Wat valt je op aan de tekst?” is erg breed en leidt al snel tot een oppervlakkig gesprek. Meer concrete vragen (zie kader) sluiten vaak beter aan bij het leesdoel dat de leerkracht voor ogen heeft. Ook zijn concrete vragen de kapstok en de motor voor goede en meer diepgaande gesprekken.
Een voorbeeld van een gespreksopdracht is om kinderen naar aanleiding van een tekst vier korte samenvattingen te geven en ze met elkaar in gesprek te laten gaan over de vraag welke samenvatting zij de beste vinden en waarom. Of, nog een voorbeeld, laat ze als opdracht zelf een samenvatting maken en die met elkaar vergelijken, of laat ze samen een samenvatting maken. Het is daarbij van belang dat de kinderen eerst instructie hebben gekregen over waar een goede samenvatting aan moet voldoen.
Concrete voorbeeldvragen
- Waarom heeft de schrijver voor deze titel gekozen?
- Welke verschillen/overeenkomsten bestaan er tussen X en Y?
- Hoe kan X opgelost worden?
- Welke conclusie kun je trekken uit X?
Observeren en evalueren
Door kinderen met elkaar in gesprek te laten gaan en deze gesprekken goed te observeren, krijg je als leerkracht inzicht in en begrip voor de denkprocessen. Deze gespreksobservaties leveren ook een bijdrage aan het formatief evalueren van tekstbegrip. Observeer elke les een aantal kinderen, zodat iedereen aan de beurt komt. Je kunt hierbij gebruikmaken van een observatieformulier. Dit formulier geeft houvast, zodat je weet waar je op kunt letten. De aandachtspunten kun je vervolgens noteren. Daarnaast bieden de gespreksobservaties handvatten voor andere passende activiteiten rondom teksten.
Ik hoop dat dit artikel aanknopingspunten geeft voor het voeren van mooie, inspirerende gesprekken over teksten en dat dit uiteindelijk leidt tot gemotiveerde kinderen en meer tekstbegrip!
Geraadpleegde literatuur:
- Lapp, D. e.a. (2018). Close reading. Huizen: Pica.
- Fisher, D., Frey, N. & Hattie, J. (2016). Visible Learning for Literacy. Corwin Literacy.
Piers werkt als taal-leesspecialist bij Cedin Onderwijsadvies in Drachten. Hij traint en begeleidt scholen, directeuren en leerkrachten rondom taal en lezen, met als doel een bijdrage te leveren aan duurzame schoolontwikkeling. Met name begrijpend lezen/Close Reading is een specialiteit van Piers. In zijn begeleidingstrajecten vertaalt hij de wetenschappelijke kennis rondom begrijpend lezen naar praktische handvatten, zodat scholen en leerkrachten die kennis ook daadwerkelijk in de praktijk kunnen toepassen.
Daarnaast werkt Piers voor de PO-Raad om scholen te ondersteunen die door de Onderwijsinspectie als onvoldoende zijn beoordeeld, of dit dreigen te worden.
