Door de stijgende prijzen krijgen steeds meer leerlingen te maken met armoede. De ene leerling gaat naar school met een lege broodtrommel, en de andere kan zijn studieboeken niet meer betalen. Het is bekend dat kinderen en jongeren in armoede slechter presteren op school. Maar waar ligt dat precies aan? En hoe kan je als school op het juiste moment passende hulp bieden? In dit artikel lees je hoe je de signalen van armoede herkent en wat je eraan kunt doen.
Armoede maakt leren op alle fronten lastig
Geldzorgen raken het hele gezin. Vaak is er niet genoeg geld voor eten en is er daardoor veel stress thuis. Sommige kinderen hebben hierdoor zelfs dagelijks honger en voelen zich vaak gespannen en onveilig. Niet gek dat zij moeite hebben om zich te concentreren tijdens de les en hun huiswerk. Ook krijgen dingen als schoolreisjes, buiten- of naschoolse activiteiten en huiswerkbegeleiding geen prioriteit als er weinig geld is. Erg zonde natuurlijk, zeker omdat het om leerlingen gaat die deze extra aandacht en begeleiding goed kunnen gebruiken. Gelukkig kan school een plek zijn waar het vertrouwd en veilig is voor iedereen.
Herken de signalen op tijd
Op tijd de juiste hulp bieden vermindert de kans dat leerprestaties verder verslechteren. Daarnaast verlaagt het ook de kans op voortijdig schoolverlaten, psychosociale problemen, en probleemgedrag. Als je weet op welke signalen je alert moet zijn, dan kun je sneller ingrijpen.
Houd er rekening mee dat armoede niet altijd zichtbaar is. Veel gezinnen laten kinderen bijvoorbeeld wél meegaan op schoolreisje zodat hun kind geen uitzondering is. In sommige gevallen hebben dezelfde signalen juist een andere oorzaak dan armoede. De ‘Signaleringslijst armoede op school’ noemt onder andere de volgende signalen van armoede:
Signalen van armoede bij leerlingen
- Onvoldoende verzorging van het uiterlijk, gebit of lichaamsgeur
- Over- en ondergewicht
- Kapotte kleding of geen sportkleding en/of winterkleding hebben
- Geen ontbijt, lunch of gezonde voeding mee naar school
- Concentratieproblemen, gespannen of paniekerig zijn
- Terugkerende hoofdpijn, buikpijn of vermoeidheid
- Stil en teruggetrokken houding of kort lontje
- Laag zelfbeeld of faalangst
- Alcohol/drugsgebruik
- Vaak afwezig zijn of spijbelen
- Geen lid zijn van een sportvereniging, ontbrekend zwemdiploma, nooit op vakantie gaan
- Huiswerk niet kunnen maken
- Gepest worden
Signalen bij ouders
- Werkloos zijn
- Nederlandse taal slecht beheersen, laaggeletterdheid
- Verstandelijk beperkt zijn, psychische aandoening
- Weinig contact met school
- Nota’s niet betalen
- Taken doorschuiven naar kind
- Weinig aandacht voor kinderen, verwaarlozing of hardhandig opvoeden
- Stress, spanning
Hoe kan jij helpen? 4 tips
1. Zorg voor een sterk armoedebeleid
Met een sterk armoedebeleid op school heeft het team de juiste kaders en hulpstukken om leerlingen effectief te ondersteunen. Kijk daarom welke mogelijkheden er zijn om het armoedebeleid aan te scherpen. Denk hierbij aan de volgende punten:
- Bespreek hoe je armoede herkent en maak afspraken over hoe teamleden een melding kunnen maken.
- Spreek af vanaf welk moment en hoe teamleden leerlingen en ouders de hand toereiken.
- Overweeg trainingen voor leraren om armoede te herkennen en bespreekbaar te maken met leerlingen en ouders.
- Sta stil bij kostenposten voor ouders. Denk mee over oplossingen voor de ouderbijdrage, schoolboeken, schoolreisjes, bijles, maar ook verjaardagen en sportactiviteiten.
- Zorg voor voldoende ruimte in het rooster van leraren om individuele gesprekken te voeren met leerlingen.
- Breng iedereen op de hoogte van het beleid en vraag er geregeld aandacht voor.
2. Houd schoolkosten laag
Door schoolkosten laag te houden neem je stress weg bij ouders en sluit je geen leerlingen buiten van activiteiten. Gelukkig zijn er veel manieren om schoolkosten betaalbaar te houden voor iedereen:
- Maak kosten inkomensgebonden.
- Bied ouders de optie om in termijnen te betalen en zorg desnoods voor vergoedingen.
- Maak gebruik van regelingen van de overheid en andere fondsen.
- Denk buiten de kaders; regel ontbijt en lunch voor kinderen die het nodig hebben of maandverband voor meisjes die dit niet kunnen betalen.
3. Bied aanvullende ondersteuning
Hulp hoeft niet altijd te bestaan uit vergoedingen of verlaagde schoolkosten. Zo kan het in contact brengen met passende hulp buiten school een groot verschil maken.
- Informeer ouders over welke financiële ondersteuning zij kunnen aanvragen en bij wie.
- Houd nauw contact met ouders en bied ze eventueel mogelijkheden om zichzelf verder te ontwikkelen. Dit kan in de vorm van een spreekuur op school of met trainingen van professionals.
- Creëer vaste lijnen met zorgprofessionals, zodat ouders en kinderen snel doorverwezen worden.
4. Denk aan de lange termijn
Je kunt leerlingen in armoede ook stimuleren om dingen anders te doen: zo kunnen financiële- en leefstijleducatie mogelijk helpen bij het doorbreken van generationele geldzorgen. Leer je je leerlingen verstandig om te gaan met geld en goed voor zichzelf te zorgen? Dan vergroot je de kans dat ze op volwassen leeftijd niet in armoede blijven hangen.
- Maak armoede bespreekbaar in de klas en overweeg financiële educatie een standaard onderdeel van het lesprogramma te maken.
- Overweeg gezonde leefstijleducatie in de vorm van kooklessen, een rookvrij schoolplein en gezonde maaltijden in de kantine.
- Werk aan het zelfvertrouwen van leerlingen die te maken krijgen met armoede. Dit kan in de vorm van trainingen of persoonlijke begeleiding, maar ook met buitenschoolse activiteiten die aansluiten op hun interesses.
- Inspireer leerlingen en vergroot hun kansen. Denk hierbij aan een banenmarkt, extra begeleiding bij het kiezen van een vervolgopleiding, stagebegeleiding en extra sport- en culturele activiteiten.
Herken jij signalen van armoede bij jouw leerlingen? En hoe gaat jouw school om met armoede? Deel je ervaringen met ons in het reactieformulier hieronder.
