De overgang van naar het voortgezet onderwijs is voor ieder kind een belangrijk moment. Sinds 2014 kennen we de Wet Eindtoetsing po, waarin de eindtoets verplicht en het schooladvies leidend is. Scholen mogen daarbij uit eindtoetsen van verschillende aanbieders kiezen. Inmiddels hebben vier cohorten leerlingen deze overgang onder de nieuwe regelgeving gemaakt. De Wet Eindtoetsing po is om die reden geëvalueerd.
Dit artikel is geschreven door combibaner Anja Hendriks. Naast haar baan als leerkracht in het primair onderwijs werkt ze als leraar-ambtenaar bij het Ministerie van OCW en als leraar-onderzoeker voor het LOF. In dit artikel gaat Anja in op de huidige wet- en regelgeving rondom het schooladvies en de eindtoets. Ze beschrijft daarbij de inhoud van het wetsvoorstel doorstroomtoetsen.
Het schooladvies en de eindtoets
Het schooladvies is sinds vijf jaar leidend voor toelating tot het vo. De (verplichte) eindtoets geldt daarbij voor alle leerlingen als tweede gegeven. Deze meet hun taal- en rekenvaardigheden en geeft op basis van die prestaties een toetsadvies voor de best passende schoolsoort. Wanneer dit toetsadvies hoger uitvalt dan verwacht, moet de basisschool het advies heroverwegen. De basisschool kan vervolgens besluiten het schooladvies naar boven bij te stellen. Dit bijgestelde advies is dan leidend voor de toelating tot het vo.
Vanaf schooljaar 2015-2016 maken de referentieniveaus taal en rekenen onderdeel uit van de eindtoets. De eindtoets meet in hoeverre leerlingen de referentieniveaus beheersen, in ieder geval op het gebied van de leesvaardigheid, taalverzorging en de algemene rekenvaardigheid.
Verschillende eindtoetsen
Scholen zijn vrij in de keuze voor hun eindtoets. Momenteel kunnen zij kiezen tussen de Centrale Eindtoets, de IEP Eindtoets, ROUTE 8, de Dia-eindtoets en de AMN-eindtoets. Scholen baseren de keuze voor de eindtoets vaak op basis van wat past bij hun profiel of pedagogisch-didactisch concept, of de toets aansluit bij de toetsen uit het leerlingvolgsysteem, de afnamewijze (papier of digitaal), de afnameduur en de positieve ervaringen van andere scholen.
Uitgebreid onderzoek
Hoe de huidige gang van zaken door scholen en ouders ervaren wordt, is in de periode 2014 tot en met 2018 uitgebreid onderzocht en geëvalueerd door onder andere Bureau Oberon, SEO Economisch onderzoek, schoolleiders (AVS) en leden van CNV. De minister heeft daarnaast zelf ook een peiling laten uitvoeren onder po-leerkrachten van groep 7 en/of 8. Dat het advies van de school – die het kind goed kent en breed kijkt naar diens ontwikkeling – leidend is, blijkt een duidelijke wens van leraren.
Rondom de overgang van po naar vo zijn al veel goede zaken op te merken. Tegelijkertijd is er ook ruimte voor verbetering voor wat betreft de doorgaande lijn van po naar vo en de beladenheid van de eindtoets als bepalend voor de verder schoolloopbaan van leerlingen. De eindevaluatie geeft ruimte en richting voor voorstellen voor de toekomst. Wat betekenen die voor jou als leraar?
Doorstroomtoets
Minister Slob schetste in een brief aan de Tweede Kamer zijn gewenste beeld: ‘Dat de eindtoets de doorstroomtoets wordt. De toets wordt minder bepalend voor de vervolgschoolloopbaan van leerlingen, waardoor er minder druk op komt. Als sluitstuk van het lvs geeft de doorstroomtoets aan het einde van groep 8 weer waar een leerling staat op het gebied van taal en rekenen. Mede op grond daarvan bepaalt de basisschool het instroomniveau in het vo. Vervolgens kan in de eerste of tweede klas van het vo opnieuw worden bepaald waar de leerling staat en of de leerling op de juiste plek zit.’ Dit leidde tot het wetsvoorstel ‘doorstroomtoetsen’ waarover op dit moment een internetconsultatie loopt.
Wat verandert er voor scholen?
Aan de volgorde schooladvies, doorstroomtoets en inschrijving verandert niets. De basisschool geeft eerst het schooladvies en neemt daarna een doorstroomtoets af, waarvan het toetsadvies dient als tweede, objectief gegeven bij het schooladvies. Het schooladvies van de basisschool blijft dus leidend voor de plaatsing in het vo.
De keuzevrijheid tussen verschillende eindtoetsen blijft in dit wetsvoorstel ook gehandhaafd. De verschillende toetsaanbieders hebben laten zien in staat te zijn om kwalitatief goede toetsen aan te bieden. Het is daarmee niet langer nodig dat de overheid een eigen toets aanbiedt. In de beoogde nieuwe situatie vervalt daarmee de Centrale Eindtoets wanneer het wetsvoorstel, op 1 augustus 2022, in werking treedt.
Daarbij komt er één onafhankelijke kwaliteitsbewaker van de doorstroomtoetsen en toetsen uit het LVS. Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) krijgt deze taak. Het CvTE ziet erop toe dat dat leerlingen op iedere toets een gelijke kans hebben op hetzelfde toetsadvies.
Gelijktijdig inschrijven
Nieuw in het wetsvoorstel is dat alle leerlingen zich straks gelijktijdig inschrijven voor het vo en daardoor evenveel kans maken op plaatsing op de school van voorkeur. De aanmelding gebeurt met het definitieve schooladvies (dus nadat eventuele heroverweging van het schooladvies heeft plaatsgevonden.) De momenten van schooladvies en afname doorstroomtoets komen daarom iets eerder in het schooljaar.
De meeste po-leerkrachten geven in het onderzoek aan dat zij dit geen probleem vinden. Uit een impactanalyse, die na de Kamerbrief gedaan is, bleek wel duidelijk dat 1 mei als inschrijfdatum voor vo-scholen niet haalbaar is. Het voorgestelde tijdspad ziet er daarom nu zo uit:
Meedenken?
Er is veel voorwerk en onderzoek verricht om tot dit nieuwe wetsvoorstel te komen. Mijn rol als leraar-ambtenaar bestond daarbij vooral uit het verbinden met de onderwijspraktijk. Zo nam ik deel aan enkele werkbezoeken waarbij we met het team, de schoolleiders en/of bestuurders spraken over de overgang van po naar vo. Ook organiseerde ik samen met twee andere leraar-ambtenaren en een vo-docent een bijeenkomst voor beleidsmedewerkers, waarin we onze eigen schoolpraktijk rond deze overgang en de advisering deelden met beleidsmedewerkers.
Tegelijkertijd had ik een adviserende en meedenkende rol, onder meer tijdens overlegmomenten over de impact van het voorstel op scholen en leraren. Ik vind het daarbij belangrijk om steeds voorbeelden uit de praktijk mee te nemen. Tot slot keek ik mee op de visuals en gaf ik feedback op de tekst en vormgeving, zodat deze goed werken voor scholen en leraren.
De politieke besluitvorming in de Eerste en Tweede Kamer moet nog plaatsvinden en de nieuwe situatie zal ook pas op zijn vroegst ingaan per schooljaar 2022/2023. Voor het zover is, is er de mogelijkheid om te reageren op en mee te denken over het wetsvoorstel. Dit kan door gebruik te maken van de internetconsultatie. Dit kan tot 22 maart.
Het schooladvies
De minister heeft veel vertrouwen in het professionele oordeel van de basisschool. Daarom blijft het schooladvies ook leidend. Tegelijkertijd concludeert de Inspectie van het Onderwijs in verschillende versies van haar Staat van het Onderwijs dat leraren bij sommige leerlingen wel (onbewust) voorzichtig zijn in hun schooladvies. Het meewegen van de sociaaleconomische status kan bijvoorbeeld leiden tot een lager advies en daardoor bijdragen aan kansenongelijkheid. Ook worden in stedelijke gebieden minder adviezen heroverwogen en bijgesteld.
Ondersteuning
De minister wil scholen graag ondersteunen in het proces rondom de overgang van po naar vo. Daarom wordt er momenteel een handreiking schooladvies ontwikkeld, die in het najaar van 2020 aan po-scholen wordt aangeboden. Het doel hiervan is om vragen te beantwoorden, inzichten te verschaffen, te inspireren en om bij te dragen aan de schooladviesprocedure en de gesprekken erover bij jou op school. Momenteel werkt OCW met SLO en zeven po-scholen aan deze handreiking. Scholen blijven op de hoogte doormiddel van de Nieuwsbrief PO. Aanmelden kan hier.
Wat wil jij verder nog te weten komen over de Wet Eindtoetsing po? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
