Smeltende ijskappen, kanker, uitgeputte energievoorraden. Dat we de grootste uitdagingen voor de mensheid niet in ons eentje kunnen oplossen, hoef ik je niet te vertellen. We zullen als wereldburgers meer moeten samenwerken, ook omdat we steeds meer van elkaar afhankelijk worden.
Succesfactor
Voor onze alledaagse uitdagingen is ‘kunnen samenwerken’ net zo goed een succesfactor: een nieuw product op de markt brengen, een symposium organiseren of voldoende aanmeldingen krijgen voor de school. Het gaat beter als je dat samen doet. Niet voor niets wordt samenwerken genoemd als een van de 21ste eeuw vaardigheden. Samenwerken gaat niet vanzelfsprekend. De gedachte dat het eigen belang geschaad zou kunnen worden, zit vaak in de weg. Daarom willen we die windmolen ‘not in my backyard’, werken farmaceutische organisaties niet samen omdat hun verdienmodel gebaseerd is op patenten. Neemt een puber niet gemakkelijk het initiatief om op te komen voor een gepeste klasgenoot, omdat hij bang is afgestraft te zullen worden door de anderen. En een ander is misschien bang dat diens bijdrage niet gezien of gewaardeerd wordt. We kúnnen misschien wel samenwerken, maar we dóen het niet altijd.
Parkeren individueel belang
Dat brengt me terug bij het bekende lijstje met 21ste eeuwse vaardigheden. Belangrijk hoor, maar ik vind de vaardigheid ‘samenwerken’ op zich niet zo nieuw of spannend. De échte vraag is wat er nodig is om een gevoel van ‘wijgenaarschap’ (‘wij’ + ‘eigenaarschap’) te creëren. Je mag het ook ‘collectief eigenaarschap’ noemen.
wijgenaarschap heeft te maken met houding en waarden. Je verantwoordelijk voelen voor het gezamenlijke doel. Het vermogen om je individuele belang (tijdelijk) te durven parkeren om een bijdrage te leveren aan iets wat groter is dan wat je alleen voor elkaar zou kunnen krijgen. Het vermogen om, om te kunnen gaan met wederzijdse afhankelijkheid.
Collectieve adoptie
Het heeft te maken met het collectief willen adopteren van een uitdaging, iets waarvan je samen vindt dat het anders moet. Wat dat betreft gaat wijgenaarschap ook over democratie: besteden we het oplossen van problemen uit aan een groep afgevaardigden, of nemen we allemaal een schijfje verantwoordelijkheid om te werken aan goede oplossingen?
Praktisch
Wijgenaarschap heeft ook een praktische kant. Dan gaat het over de vaardigheid, slimme constructies te bedenken waarbij deelnemers aan een project vanzelfsprekend het gevoel krijgen dat ieders bijdrage ertoe doet en dat het doel haalbaar is. Wikipedia en andere vormen van co-creatie zijn goede voorbeelden.
De uitdaging is: hoe brengen wij leerlingen wijgenaarschap bij? Zullen we daar samen eens over nadenken?
